Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

damnum Just

  • 1 damnum

    ī n. [из *. dapnom, одного корня с daps ; по др. — одного корня с dare]
    1) убыток, потеря, ущерб, урон ( damna ac detrimenta C)
    damno alicujus Su — в ущерб кому-л.
    damno esse alicui O — быть вредным (опасным) для кого-л.
    damno augeri Ter (affici C), тж. d. capere Pl, accipere H, facere (contrahere) C, ferre O или pati Senпонести ущерб
    2) поражение (rei publicae VP; militiae Just)
    3) пеня, штраф Pl, C, L, AG

    Латинско-русский словарь > damnum

  • 2 reparo

    re-paro, āvī, ātum, āre
    1) вновь добывать, снова получать, опять находить ( res amissas H); вновь приобретать ( tribuniciam potestatem L); возобновлять ( bellum L); восстанавливать ( vires amissas SenT или novas Lcn); отстраивать ( aedificia PJ)
    2) пополнять ( exercitum L); поправлять ( damnum Just); освежать, давать отдых (r. membra labori O)
    3) выменивать, обменивать ( vina merce H)
    4) поэт. искать взамен, т. е. устремляться (classe latentes oras r. H)

    Латинско-русский словарь > reparo

  • 3 facio

    făcĭo, ĕre, fēci, factum    - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence.    - futur simple: facie = faciam (Cato).    - voir les formes archaïques: faxo, faxim.    - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum.    - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que.    - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre.    - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi.    - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn?    - factus ad + acc.: fait pour.    - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif).    - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache.    - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer.    - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc).    - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas.    - avec adv.: agir, se comporter, se conduire.    - facio libenter ut: il m'est bien agréable de.    - bene (recte) facis quod: tu fais bien de.    - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant.    - facis injuste si: tu commets une injustice si...    - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn.    - arroganter facit cum: il montre de la présomption en...    - facere amice, Cic.: agir en ami.    - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis.    - factum optume: tant mieux.    - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch.    - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps.    - facere ne + subj.: faire que ne... pas.    - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de.    - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger.    - invitus feci: j'ai agi contre mon gré.    - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler.    - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer.    - facere ova, Varr.: pondre des oeufs.    - facere sobolem, Col.: avoir des petits.    - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins.    - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter.    - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn.    - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis.    - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn.    - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn.    - facere stomachum, Cic.: mettre en colère.    - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer.    - facere praedam, Cic.: se procurer du butin.    - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi.    - facere manum, Cic.: ramasser une troupe.    - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner    - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état.    - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage.    - facere jacturam, Cic.: supporter une perte.    - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent).    - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état.    - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général.    - aliquem reum facere: accuser qqn.    - consulem aliquem facere: nommer qqn consul.    - facere aliquem certiorem: informer qqn.    - facere invisum, Hor.: rendre odieux.    - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique.    - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains.    - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus.    - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser.    - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer.    - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu).    - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir.    - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur.    - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén.    - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot.    - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain.    - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn.    - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre.    - fac + prop. inf.: suppose que.    - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas.    - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort.    - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent.    - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous.    - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier.    - facere medicinam: exercer la médecine.    - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier.    - mercaturas facere: faire le commerce.    - facere stipendia: être soldat, servir.    - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice.    - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon.    - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent.    - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch].    - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice.    - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps).    - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course.    - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre.    - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn.    - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn.    - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à.    - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch.    - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn.    - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence.    - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe.    - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris?    - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer.    - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier.    - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter.    - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale.    - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits.    - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique).    - (se) facere aliquo: se rendre quelque part.    - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles.    - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.
    * * *
    făcĭo, ĕre, fēci, factum    - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence.    - futur simple: facie = faciam (Cato).    - voir les formes archaïques: faxo, faxim.    - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum.    - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que.    - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre.    - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi.    - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn?    - factus ad + acc.: fait pour.    - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif).    - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache.    - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer.    - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc).    - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas.    - avec adv.: agir, se comporter, se conduire.    - facio libenter ut: il m'est bien agréable de.    - bene (recte) facis quod: tu fais bien de.    - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant.    - facis injuste si: tu commets une injustice si...    - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn.    - arroganter facit cum: il montre de la présomption en...    - facere amice, Cic.: agir en ami.    - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis.    - factum optume: tant mieux.    - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch.    - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps.    - facere ne + subj.: faire que ne... pas.    - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de.    - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger.    - invitus feci: j'ai agi contre mon gré.    - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler.    - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer.    - facere ova, Varr.: pondre des oeufs.    - facere sobolem, Col.: avoir des petits.    - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins.    - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter.    - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn.    - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis.    - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn.    - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn.    - facere stomachum, Cic.: mettre en colère.    - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer.    - facere praedam, Cic.: se procurer du butin.    - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi.    - facere manum, Cic.: ramasser une troupe.    - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner    - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état.    - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage.    - facere jacturam, Cic.: supporter une perte.    - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent).    - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état.    - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général.    - aliquem reum facere: accuser qqn.    - consulem aliquem facere: nommer qqn consul.    - facere aliquem certiorem: informer qqn.    - facere invisum, Hor.: rendre odieux.    - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique.    - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains.    - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus.    - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser.    - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer.    - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu).    - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir.    - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur.    - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén.    - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot.    - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain.    - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn.    - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre.    - fac + prop. inf.: suppose que.    - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas.    - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort.    - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent.    - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous.    - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier.    - facere medicinam: exercer la médecine.    - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier.    - mercaturas facere: faire le commerce.    - facere stipendia: être soldat, servir.    - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice.    - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon.    - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent.    - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch].    - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice.    - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps).    - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course.    - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre.    - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn.    - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn.    - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à.    - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch.    - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn.    - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence.    - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe.    - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris?    - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer.    - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier.    - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter.    - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale.    - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits.    - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique).    - (se) facere aliquo: se rendre quelque part.    - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles.    - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.
    * * *
        Facio, facis, feci, factum, facere. Faire.
    \
        Facit hoc argentum. Plaut. Argent est cause de cela.
    \
        Factum, in responsione. Terent. - dic mihi, Aufugistin'? C. hera, factum. Il est ainsi, Ouy.
    \
        A se aliquid facere. Cic. De soymesme.
    \
        Facere ab aliquo. Cic. Faire pour aucun, Servir au propos d'aucun.
    \
        Facit ad difficultatem vrinae. Plin. Sert quand on ne peult pisser, Est bon et pertinent pour faire uriner.
    \
        Non facit ad stomachum haec res. Mart. Ne plaist point.
    \
        Ad vnguem factus homo. Horat. Parfaict en toutes choses.
    \
        Facere abortum. Plin. Avorter.
    \
        Quae res mox acorem facit. Columel. Faict aigrir.
    \
        Accessionem facere dicuntur hostes. Plancus ad Ciceronem. S'accroistre et multiplier.
    \
        Adiutorium in aliquam rem. Suet. Aider à faire quelque chose.
    \
        Facite adsitis domi. Terent. Faites que soyez en la maison.
    \
        Adulterium. Gellus. Commettre adultere.
    \
        AEgre alicui facere. Terent. Faire fascherie.
    \
        AEqui boni. Terent. Prendre en bien, En bonne partie.
    \
        AEs alienum. Liu. S'endebter, Faire des debtes.
    \
        AEstimationem. Caesar. Priser et estimer.
    \
        Alienationem. Cic. S'estranger.
    \
        Ambitus circa rem aliquam. Liu. Tournoyer à l'entour, Faire grandes virevoustes et tournoyements.
    \
        Facis amice: sed, vt mihi videris, non recte. Cic. Tu fais en ami.
    \
        Animum alicui facere. Liu. Bailler courage, Encourager.
    \
        Animos facere alicui in aliquem. Ouid. L'enorgueillir et faire fier.
    \
        Faciunt animos diuitiae. Liu. Elles enflent le coeur de l'homme, et enorgueillissent.
    \
        Apertum aliquid facere alicui. Lucret. Declarer.
    \
        Ardorem animis. Liu. Enflammer, Allumer.
    \
        Ascensionem ad locum aliquem. Plaut. Monter.
    \
        Assulas foribus. Plaut. Rompre les portes et briser.
    \
        Aucupium auribus. Plaut. Escouter, Prester l'oreille.
    \
        Audaciam hosti. Liu. Bailler audace et hardiesse.
    \
        Auritum populum. Plaut. Faire que le peuple se taise et escoute.
    \
        Authoritatem. Cic. Bailler grande authorité et opinion.
    \
        Auxilia mercede facere. Tacit. Aider pour l'argent.
    \
        Facere se bardum. Plaut. Contrefaire le lourdault et le sot.
    \
        Bene fecit Silius, qui transegerit. Cic. Il a bien faict.
    \
        Sibi bene facere. Plaut. Prendre du bon temps.
    \
        Bustum. Cic. Faire des funerailles.
    \
        Cadauer. Apuleius. Tuer aucun.
    \
        Caedem. Cic. Faire meurtre.
    \
        Calorem. Plin. Esmouvoir une chaleur.
    \
        Capitale facere dicuntur leges. Plin. Digredi via, capitale leges fecere. Les loix ont defendu cela sur peine de la teste.
    \
        Caput facere dicuntur folia herbae. Plin. Fructifier et grener.
    \
        Castra. Cic. Camper, Asseoir le camp, Faire un fort.
    \
        Caulem. Columel. Jecter hors et produire sa tige.
    \
        Cautionem. Caesar. Le rendre plus fin et advisé.
    \
        Se celerem. Plaut. Se haster.
    \
        Censuram vini in epulas regis. Plin. Faire la preuve et l'essay du vin, Gouster et taster.
    \
        Certamen. Liu. Mettre noise entre quelque gens.
    \
        Quid patrum et plebis certamen facimus? Liu. Pourquoy mettons nous noise entre les Senateurs et le menu peuple?
    \
        Certiorem. Cic. Acertener, Advertir au vray.
    \
        Clamores. Cic. Exciter le peuple à s'escrier par admiration.
    \
        Classem. Caes. Faire une multitude de navires.
    \
        Coenam alicui. Plin. iunior. Luy donner à soupper.
    \
        Coenas cum aliquo. Cic. Prendre ses repas avec aucun.
    \
        Cognomen colli. Liu. Surnommer.
    \
        Commentarios. Caes. Faire registres.
    \
        Commercium sermonum. Liu. Iam per longinquitatem belli commercio sermonum facto. Apres que par la longueur de la guerre qu'ils avoyent eu ensemble, ils commencerent à entendre le langage les uns des aultres.
    \
        Commutationem rerum facere. Caes. Magna erat rerum facta commutatio. Les choses estoyent fort changees.
    \
        Compendium. Plaut. Si ad saxum quod capessit, ea deorsum cadit, errationis fecerit compendium. Elle se fourvoyera moins.
    \
        Vt faciam praeconis compendium. Plaut. Que je respargne un crieur qu'il me fauldroit avoir.
    \
        Paululum sui compendii. Cic. Faire quelque peu de son prouffit.
    \
        Compotem votorum. Plin. iunior. Accorder à aucun ce qu'il demande et requiert.
    \
        Conceptum. Columel. Concevoir.
    \
        Concilia. Liu. Faire assemblees.
    \
        Concitationes. Caes. Faire des esmeutes.
    \
        Concursum. Caes. Quand plusieurs courent quelque part ensembleement et à la foule.
    \
        Confidentem. Plaut. Enhardir.
    \
        Confidenter. Plaut. Faire hardiment, et avec grande asseurance.
    \
        Coniecturam. Cic. Deviner, Conjecturer.
    \
        Coniecturam de odore. Plaut. Deviner par l'odeur que ce peult estre.
    \
        Coniecturam facere de moribus alicuius. Plin. iunior. Deviner quels sont ses meurs.
    \
        Coniecturam ex re aliqua. Terent. Quantum ex ipsa re coniecturam fecimus. Selon que nous avons peu deviner et estimer par la chose.
    \
        Quum coniecturam egomet mecum facio. Plaut. Selon que je peuls penser et estimer.
    \
        Conquisitionem. Liu. Faire une recherche.
    \
        Consilium. Liu. Donner conseil et advis.
    \
        Consilio alterius. Plaut. Faire par son conseil, Suyvre son conseil.
    \
        Consuetudinem alicui cum altero. Cic. Estre moyen que l'un hante fort l'autre.
    \
        Consulem. Cic. Creer.
    \
        Contentionem alicuius rei. Cic. Debatre quelque chose par parolles.
    \
        Controuersiam. Liu. Mettre en doubte ou en debat et different.
    \
        Controuersiam alicui de re aliqua. Sene. Debatre contre aucun.
    \
        Contumeliam. Plaut. Faire oultrage, Oultrager aucun.
    \
        Conuitium. Cic. Injurier.
    \
        Copiam argenti alicui facere. Plaut. Luy prouvoir d'argent, Luy en faire recouvrer.
    \
        Sui copiam facere. Plin. iunior. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.
    \
        Copiam consilii sui. Cic. Recevoir et ouir un chascun qui veult venir demander conseil, et luy donner.
    \
        Quod maxime cupiebas, eius copiam feci tibi. Plautus. Je t'ay faict jouir de ce que tu desirois.
    \
        Copiam facere, pro Facere potestatem. Liu. Donner congé de faire quelque chose, Permettre.
    \
        Factum culpa illius. Terent. Ce a esté par sa faulte.
    \
        Cum aliquo facere. Cic. Faire et tenir pour luy, Luy favoriser, Tenir son parti.
    \
        Cum aliquo facere, et idem sentire. Cic. Estre de son opinion et advis.
    \
        Facit cum hoc veritas. Ci. La verité est pour luy, ou fait pour luy.
    \
        Curiam facere. Plin. Bastir un palais, ou une sale, où le senat se puisse assembler.
    \
        Facere damnum. Plaut. Recevoir dommage, Faire perte.
    \
        De consilio alterius facere. Cic. Par le conseil d'autruy.
    \
        De sententia alicuius. Ci. A son adveu et selon sa fantasie et opinion.
    \
        Deditionem alicuius hosti facere. Liu. Le livrer entre les mains de son ennemi.
    \
        Deditionem ad hostem. Quintil. Se rendre à la merci de son ennemi.
    \
        Deditione facta. Caes. Apres qu'on se fut rendu.
    \
        Delectum studiorum. Quintil. Eslire.
    \
        Delectum militum. Caes. Choisir, Faire eslite de gens de guerre.
    \
        Here facis delicias. Plaut. Tu te jases, mocques, ou gaudis.
    \
        Nimias delicias facis. Plaut. Tu es trop plaisant, Tu fais trop d'esbats.
    \
        Nimis es morosus. Tu es trop potieux, Il te fault trop de choses.
    \
        Descensionem. Liu. Descendre des navires sur la terre, Prendre terre.
    \
        Desyderium alicuius. Liu. Faire qu'on desire et regrette aucun.
    \
        Detrimentum. Cic. Recevoir dommage.
    \
        Dicta. Ouid. Faire ce qu'on a promis.
    \
        Differentias faciunt et folia. Plin. Font la difference.
    \
        Auro dignitatem per annulos fecit. Plin. Donna authorité à l'or.
    \
        Discrimen. Plin. Faire difference.
    \
        Diuiduum. Terent. Partir, Diviser.
    \
        Diuitias ex re aliqua. Plaut. S'enrichir.
    \
        Dulcedinem. Senec. Engendrer une doulceur.
    \
        Duritias facere. Plin. Faire et engendrer des duretez.
    \
        Emolumentum. Cic. Faire ou porter prouffit.
    \
        Errorem. Cic. Faire saillir ou errer.
    \
        Eruptionem. Caes. Faire une saillie sur les ennemis.
    \
        Ex animo. Terent. Faire de courage, Naifvement.
    \
        Ex necessitate. Plin. iunior. Par necessité et contraincte.
    \
        Excidionem oppido. Plaut. Le destruire.
    \
        Excursiones in agrum hostilem. Liu. Faire des courses.
    \
        Exempla faciam in te. Plaut. Je te puniray en telle sorte, que les autres y prendront exemple.
    \
        Exercitum. Plin. iunior. Assembler une armee.
    \
        Exitum. Senec. Petens vt viderent, quem admirator auri exitum faceret. Quelle fin faisoit celuy qui, etc. Quelle seroit la fin de celuy qui, etc.
    \
        Expectationem. Cic. Mettre en attente.
    \
        Expeditum ex impedito. Plaut. Despestrer et delivrer aucun.
    \
        Fac esse. Cic. Pren le cas qu'ainsi soit.
    \
        Facite hoc meum consilium, legiones nouas non improbare. Cic. Prenez le cas que, etc.
    \
        Me fac posse tuto, multi etiam hortantur, num etiam honesté? Cic. Pren le cas que je le puisse sans danger.
    \
        Facere parentes et liberos extraneos. Plin. iunior. Estrangier et faire separation d'entre les peres et les enfans.
    \
        Facere facile. Plaut. Faire aiseement et facilement.
    \
        Factu facile. Terent. Aisé à faire.
    \
        - fecisti hercle facetias, quum hoc donauisti Dono tuum seruum. Plaut. Tu m'as faict rire.
    \
        Facultatem. Cic. Permettre, Donner povoir et congé.
    \
        Famam. Quintil. Bailler bruit.
    \
        Familiam vnam. Terent. Assembler deux maisons en une.
    \
        Fidem. Cic. Faire foy, Faire que aucun nous croye.
    \
        Fides verbis tuis non fit. Quintil. On ne te croit pas, On n'adjouste point de foy à tes parolles.
    \
        Finem facere. Cic. Faire fin, Finer, Desister, Se deporter de faire quelque chose.
    \
        Foedus. Plaut. Faire alliance.
    \
        Formidinem facere. Tacit. Faire paour.
    \
        Fortiter facere. Quintil. Faire quelque acte de prouesse.
    \
        Facere et parare magnam fortunam. Liu. Dresser ses affaires en sorte qu'elles se portent bien, Se dresser un bon heur.
    \
        Fraudem legi. Plaut. Liu. En gardant les mots contrevenir au sens de la loy.
    \
        Frugem. Plaut. Prouffiter, Gaigner.
    \
        Fugam. Plaut. S'enfuir.
    \
        Funus alicui. Cic. Faire ses obseques et funerailles.
    \
        Funus prandio. Plaut. Manger tout le disner.
    \
        Furta. Cic. Desrobber.
    \
        Gloriam alicui. Plin. iunior. Le mettre en bruit et reputation.
    \
        Gradum. Cic. Marcher.
    \
        Gradum ad aliquid. Quintil. S'arrester à faire quelque chose petite et basse pour parvenir à plus grande.
    \
        Gradum. Liu. S'advancer en quelque chose, et avoir ja gaigné un poinct de ce où on veult parvenir.
    \
        Maioribus in Africam ex hac prouincia gradus imperii factus est. Cice. Ce fut le degré par où noz ancestres monterent et parvindrent jusques à conquester Afrique.
    \
        Gratiam facere. Suet. Donner congé, Permettre.
    \
        Gratiam iusiurandi. Plaut. Suet. Tenir aucun quicte de son serment, tout ainsi que s'il avoit juré, et ne le faire point jurer, Dispenser du serment.
    \
        Bononiensibus gratiam fecit coniurandi cum tota Italia pro partibus suis. Suet. Il les quicta et dispensa, et leur permist de, etc. Il leur donna congé et liberté de, etc.
    \
        Gratiam delicti. Sallust. Faire grace, Pardonner.
    \
        Gratiam legis. Bud. Dispenser de la loy.
    \
        Gratulationem ad omnia deorum templa nomine alicuius facere. Cic. Remercier Dieu.
    \
        Gratum. Cic. Faire chose aggreable.
    \
        Grauidam facere. Plaut. Engrossir une femme.
    \
        Haeredem facere. Cic. Faire son heritier.
    \
        Haesitationem alicui. Plinius iunior. Le mettre en doubte, Le faire doubter.
    \
        Halitum iucundiorem. Plin. Faire bonne haleine et doulce.
    \
        Se hilarum. Terent. Faire joyeuse chere, Se resjouir.
    \
        Hilarem. Plin. Glans fagea suem hilarem facit. L'engresse, Le fait gras et en bon poinct.
    \
        Honeste facere. Quintil. Faire acte d'honnesteté.
    \
        Hospitium. Cic. Faire alliance d'hospitalité avec aucun.
    \
        Hostilia. Pli. iun. Faire toutes les cruautez que font les ennemis.
    \
        Facere iacturam. Plin. iunior. Recevoir perte et dommage.
    \
        Iacturam gloriae. Cic. Perdre sa gloire.
    \
        Iacturam in vnius mulierculae animula. Sulpitius ad Ciceronem. Avoir perte.
    \
        Iactus facere. Hirt. Jecter, Faire jectees.
    \
        Impensam et impensas. Cic. Faire despense, Despendre.
    \
        Impensas in stipendia militum. Liu. Contribuer pour la soulde des gensdarmes.
    \
        Imperata. Caes. Faire ce qui nous est commandé, Obeir.
    \
        Imperium. Plin. Eslever, Bastir, Mettre sus, ou Fonder et conquester.
    \
        Impetum. Cic. Venir impetueusement et de grand roideur contre quelque chose, et de toute sa force par mal talent.
    \
        Impressionem. Caesar. Idem. Quand plusieurs ensemble font un effort.
    \
        In ambiguo facere. Plin. Mettre en doubte, Faire doubteux.
    \
        Incendia facere. Caes. Mettre le feu, Faire des feuz.
    \
        Incertum. Liu. Rendre incertain, Mettre en doubte.
    \
        Incursionem in agrum Romanum. Liu. Un exploict de guerre, Une course.
    \
        Facite indicium, siquis vidit, siquis eam abstulit. Plaut. Enseignez moy si aucun, etc.
    \
        Inducias. Liu. Faire treves.
    \
        Infamem facere aliquem. Terent. Luy bailler mauvais bruit.
    \
        Initium facere. Cic. Commencer.
    \
        Iniuriam. Cic. Faire injure, Faire desplaisir et tort à aucun, Luy porter dommage.
    \
        Insidias. Cic. Espier aucun et guetter.
    \
        Insomnia. Plin. Faire resver.
    \
        Intercapedinem scribendi. Cic. Faire intermission d'escrire.
    \
        Intercessiones. Gellius, Tribuni plebis antiquitus creati faciendis intercessionibus. Les Tribuns furent creez à Rome pour se opposer et empescher que les grans Magistrats ne foulassent le commun populaire, ou pour se opposer et empescher les procedures des autres officiers qui leur sembleroyent contre la Republique.
    \
        Interuallum. Varro. Liu. Faire une pause.
    \
        Introitum. Colum. Entrer.
    \
        Inuidiam alicui. Liu. Mettre aucun en la male grace d'un autre.
    \
        Iratum aliquem alteri. Cic. L'irriter contre aucun.
    \
        Irruptionem. Cice. Quand ceulx de dehors et ennemis font une course et saillie sur ceulx de dedens.
    \
        Iter. Cic. Aller, Cheminer.
    \
        Iter pedibus. Cic. Aller à pied.
    \
        Iudicatum. Cic. Satisfaire et obeir à la sentence.
    \
        Iudicem. Plin. iunior. Faire juge aucun de quelque different.
    \
        Iudicium. Cic. Juger.
    \
        Iugulationem magnam. Hirtius. Copper la gorge à beaucoup de gens, Faire grande tuerie.
    \
        Iuramentum. Senec. Jurer.
    \
        Ius. Liu. Donner permission, Bailler povoir et puissance.
    \
        Iussa. Ouid. Plin. Faire ce qu'on nous commande.
    \
        Iusta alicui. Cic. Appaiser l'ame et l'esprit d'aucun trespassé qui n'estoit à repos, comme croyent les fols gentils.
    \
        Eos nunc laetantes faciam aduentu meo. Plaut. Je les esjouiray.
    \
        Lapidationes. Cic. Jecter force pierres.
    \
        Largitionem, siue largitiones. Cic. Faire largesse.
    \
        Legibus facere. Terent. Selon les loix.
    \
        Lites. Terent. Faire noise.
    \
        Lex quae litem faciat. Quintil. La loy dont vient et se meut le doubte.
    \
        Litem suam facere, Faire son propre faict de la cause d'un autre. Gellius, Litem meam absens facere nolui.
    \
        Longius aliquid exemplis facere. Cic. Prolonger.
    \
        Lucrum. Plaut. Gaigner.
    \
        Facere aliquantum lucri argenti. Plaut. Gaigner argent.
    \
        Ludos facere. Plaut. Se mocquer et gaudir d'aucun.
    \
        Ludos facere. Cic. Faire des jeux publiques.
    \
        Amor fecit maciem. Ouid. A amaigri.
    \
        Maculas. Plin. Maculer, Tacher.
    \
        Neque quid velim, neque nolim, facitis magni pessumae. Plaut. Il ne vous en chault gueres, Vous n'en faites compte.
    \
        Te semper maximi feci. Terent. J'ay tousjours tenu grand compte de toy, et t'ay fort estimé et prisé.
    \
        Manum. Cic. Faire amas de gens et assemblees.
    \
        Manu factum. Lucret. Faict à la main.
    \
        Matres facere. Ouid. Engrossir des femmes.
    \
        Facit mecum. Cic. Il est de mon opinion.
    \
        Memoriam tristem. Liu. Faire la memoire desplaisante et ennuyeuse.
    \
        Mentionem. Plaut. Faire mention.
    \
        Mercaturam. Cic. Demener marchandise, Mener train de marchandise.
    \
        Messem. Columel. Moissonner.
    \
        Minoris facere. Cic. Moins estimer.
    \
        Missa haec faciamus. Terent. Laissons cela, N'en parlons plus.
    \
        Me missum face. Terent. Laisse moy aller.
    \
        Missum facere legiones ad aliquem. Cn. Magnus. Envoyer.
    \
        Modum. Cic. Tenir mesure.
    \
        Quum modum irae nullum faceret. Liu. Voyant qu'ils ne s'appaisoit aucunement, et ne faisoit fin à son courroux.
    \
        Neque suum cuique ius modum faciebat. Liu. Il n'y avoit nul à qui sont droict servit de contentement, et qui se contentast de ce qu'il luy appartenoit.
    \
        Modos. Terent. Cic. Chanter.
    \
        Tantum nauis vna capta momenti fecit ad dilationem imminentis Romanis belli. Liu. Elle fut de si grande consequence.
    \
        Moram. Plin. iunior. Targer.
    \
        Ille se affirmare postero die, moram nullam esse facturum. Cic. Qu'il n'arresteroit point.
    \
        Nec hostes moram dimicandi fecerunt. Liu. Attargerent le combat, Retarderent.
    \
        Morem sibi. Liu. S'introduire une coustume, S'accoustumer.
    \
        Mortem. Columel. Faire mourir.
    \
        Motus. Liu. Faire esmotion et trouble.
    \
        Multam. Gell. Encourir une peine indicte.
    \
        Multam facere, pro Dicere. Cato. Faire commandement de payer aucune amende, Condemner à l'amende.
    \
        Munditias. Cato. Nettoyer.
    \
        Mutuum cum altero. Plaut. Luy faire le pareil.
    \
        Naturam alicuius rei sibi facere. Quintil. S'accoustumer tant à quelque chose, qu'elle nous soit comme naturelle.
    \
        Naufragium. Cic. Perdre sa navire par tempeste.
    \
        Naufragium gloriae, per metaphoram, pro Gloriam amittere. Cic. Perdre son honneur acquis.
    \
        Negotium alicui facere. Quintil. Luy faire ennui et fascherie, Le harceler.
    \
        Sed si te aequo animo ferre accipiet, negligentem feceris. Terent. Tu feras qu'il ne luy en chauldra.
    \
        Nihili. Cic. N'estimer en rien, N'en tenir compte.
    \
        Nobilem. Plin. Donner bruit.
    \
        Nomen. Plaut. Nommer, Bailler nom.
    \
        Nomen alicui. Liu. Donner bruit et renom.
    \
        Nomina facere. Cic. S'obliger envers aucun de certaine somme, sans ce que celuy qui s'oblige en touche aucun denier.
    \
        Nomen cum vineis facere. Colum. Compter à ses vignes l'argent qu'on employe pour les facons avec esperance de le recouvrer, ensemble du prouffit par dessus.
    \
        Non facio qui sis, qui nonsis, floccum. Plaut. Il n'en m'en chault qui tu sois, ou ne sois pas.
    \
        Notum facere. Plin. iunior. Faire à scavoir, Signifier.
    \
        Obnoxium sibi aliquem. Plaut. L'asservager et assubjectir à nous et à faire nostre plaisir.
    \
        Obsidium. Plaut. Assieger, Tenir le siege devant une ville.
    \
        Facito opulentum obsonium. Plaut. Appreste force viande.
    \
        Fit mihi obuiam. Terent. Je le rencontre.
    \
        Odium vitae facere. Plin. Faire enhair sa vie.
    \
        Officium suum. Terent. Faire son office et debvoir.
    \
        Officia alicui. Gell. Luy faire honneur et plaisir.
    \
        Factum oportuit. Plaut. Il devroit desja estre faict.
    \
        Optionem. Cic. Bailler le choix.
    \
        Opus. Terent. Travailler, Labourer.
    \
        Orbes facere. Sallust. Se mettre en rond. Vide ORBIS.
    \
        Otium. Virg. Mettre aucun à repos, Le mettre à son aise, Donner le loisir. \ Oua. Varro. Pondre.
    \
        Facere pactiones cum aliquo. Ci. Traicter et convenir avec aucun.
    \
        Palam aliquid facere. Cic. Publier.
    \
        Par. Plaut. Faire raison.
    \
        Non par videtur facere. Plaut. Il ne fait pas honnestement et selon que raison le requiert.
    \
        Feceris par tuis caeteris factis, patrem Tuum si percoles. Plaut. Tu seras chose convenante.
    \
        Cum influentibus negotiis paria fecisti. Plin. iunior. Tu as travaillé selon que tes affaires le requeroyent, Tu as satisfaict.
    \
        Paria facere. Cic. Egualiser, Egualer, Faire tout un.
    \
        Haec negotiatio curam villici auocat, nec vnquam patitur eum cum rationibus domini paria facere. Colum. L'empesche de faire la besongne si bien qu'elle revienne et se rapporte au compte de son maistre, Qu'il en rende compte entier.
    \
        - vtinam esset mihi Pars aequa amoris tecum, ac pariter fieret, vt Aut hoc tibi doleret itidem, vt mihi dolet: Aut ego isthuc abs te factum nihili penderem. Terent. Qu'il nous fust de mesme à l'un et à l'autre, ou qu'il t'en despleust autant qu'à moy, ou que je ne le prinsse non plus à cueur que toy.
    \
        Partes. Cic. Partir.
    \
        Participem consilii sui. Plaut. Communiquer son secret.
    \
        Partum. Plin. Produire.
    \
        Parui facere. Plaut. Peu estimer.
    \
        Pausam. Plautus, Ego pausam feci. Je m'en deportay.
    \
        Pecuariam facere. Sueton. Faire mestier de gouverner et nourrir du bestiail.
    \
        Peculatum. Plaut. Voller aucun, Piller et desrober.
    \
        Pecuniam. Cic. Gaigner et amasser argent.
    \
        Periculum. Liu. Faire preuve, Esprouver, Essayer.
    \
        Periculum ex aliis facere. Terent. Prendre exemple sur autruy.
    \
        - fac periculum in literis, Fac in palaestra. Teren. Esprouve le aux lettres et à la luicte.
    \
        Periculum legionum facere. Caesar. Les mettre en espreuve.
    \
        Permutationem cum aliquo. Cic. Faire eschange.
    \
        Perspicua sua consilia facere. Cic. Les descouvrir et donner à congnoistre.
    \
        Pestilentiam. Colum. Engendrer la peste.
    \
        Pili non facere. Catul. N'estimer à la valeur d'un poil.
    \
        Piraticam facere. Cic. Estre pirate et escumeur de mer.
    \
        Plagam. Cic. Blesser, Navrer.
    \
        Planum. Cic. Oster tout destourbier qui empesche qu'on ne congnoisse la verité, Monstrer clerement et evidemment.
    \
        In omni parte huiusce officii plurimum facit, totas nosse causas. Quintil. Il sert de beaucoup.
    \
        Pluris siue plurimi facere. Cic. Plus ou fort estimer.
    \
        Facio pluris omnium hominum neminem. Cic. Il n'y a hommes que j'estime tant.
    \
        Minimum ponderis facit. Plin. Il poise le moins.
    \
        Potestatem. Cic. Bailler congé, Permettre, Donner povoir et puissance.
    \
        Potestatem quarundam literarum. Cic. Bailler certaines lettres à aucun, et les mettre en sa puissance.
    \
        Potestatem sui. Cic. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.
    \
        Radix coeliacis praeclare facit. Plin. Aide fort et donne remede.
    \
        Praeconium. Cic. Estre crieur publique faisant les cris et proclamations és encants.
    \
        Praedam. Cic. Prendre un butin, Butiner.
    \
        Praegnantem. Plaut. Engrossir une femme.
    \
        Praelium. Caesar. Donner bataille, Combatre.
    \
        Praelium aduersum facere. Caesar. Perdre la bataille.
    \
        Plurima praelia secunda fecerant. Caesar. Avoyent gaigné plusieurs batailles.
    \
        Precationes. Liu. Prier.
    \
        Pretium. Plin. Priser.
    \
        Profectionem. Caesar. Se partir et desloger.
    \
        Profectum. Plin. iunior. Prouffiter.
    \
        Progressum in studiis. Cic. S'advancer en l'estude et fort prouffiter.
    \
        Prolixe facere. Cic. Amplement, Liberalement.
    \
        Promissum. Cic. Tenir ou accomplir sa promesse.
    \
        Qua pronuntiatione facta. Caesar. Apres avoir ce ordonné et publié.
    \
        Propaginem. Plin. Prouvigner, Jecter des jectons.
    \
        Aliquem propitium facere. Plaut. Appaiser.
    \
        Prouentum maiorem. Colum. Ea res maiorem facit prouentum. Est cause de plus grand rapport et revenu.
    \
        Pugnum. Cic. Fermer la main.
    \
        Quaestum. Terent. Gaigner.
    \
        Facere quamplurimum gnatis. Terent. Leur amasser force biens.
    \
        Non ignoras quanti fecerim Scipionem. Cic. Combien je l'ay prisé et estimé.
    \
        Quid me faciam, nescio. Terent. Je ne scay que je feray.
    \
        Quid iis fiet, si huc Paulus venerit? Cic. Que deviendront ils?
    \
        Diodoro quid faciam Stoico? Cic. Que feray je, ou diray je de Diodorus? Comment l'appaiseray je, et cheviray je avec luy?
    \
        Quid de P. Clodio fiat, rescribe. Cic. Que l'on en faict, Comment on le traicte.
    \
        Quid hoc homine faciatis? Cic. Que feriez vous de cest homme?
    \
        Quod fuit viri optimi, fecisti, vt necui innocenti, etc. Cic. Tu as faict ce que devoit faire un homme de bien, c'est que, etc.
    \
        Quidam faciunt aperte quod rixemur. Quint. Ils sont cause.
    \
        Quietem infestam alicui facere. Lucret. L'empescher de dormir à son aise.
    \
        Faciam quo minus hoc agas. Plaut. J'empescheray.
    \
        Facere aliquid ratione. Cic. Faire quelque chose pour cause.
    \
        Ratum facere. Liu. Verifier et homologuer, Ratifier.
    \
        Rebellionem. Caes. Rebeller, Se revolter.
    \
        Reducem facere. Plaut. Raconvoyer, Ramener.
    \
        Nihil reliqui sibi ad celeritatem facere. Caes. Se haster tant qu'il est possible.
    \
        Reliquos. Caes. Siquos fortuna fecisset reliquos. Si par fortune aucuns estoyent eschappez et demourez sans estre tuez.
    \
        Rem facias palam. Terent. Di le, Descouvre nous toute la besongne.
    \
        Rem facere. Terent. Acquerir, Amasser des biens.
    \
        Labienus rem meliorem fecit. Cic. Nous sommes bien renforcez par la venue de Labian, Il a bien amendé nostre affaire.
    \
        Remedium lieni. Plin. Donner remede, Remedier.
    \
        Remissionem. Vlpia. Faire renvoy, Renvoyer.
    \
        Rempublicam magnam ex parua. Sallu. Accroistre, Augmenter.
    \
        Reuersionem. Plaut. Retourner.
    \
        Reum. Cic. Accuser.
    \
        Risum. Quintil. Faire rire.
    \
        Robur. Quintil. S'enforcir, Devenir fort.
    \
        Salutationem. Hirt. Saluer.
    \
        Sanguinem. Liu. Espandre sang, Tuer.
    \
        Sanum Plaut. Guarir.
    \
        Satis. Plaut. Satisfaire et payer, Contenter.
    \
        Satis alicui facere. Cic. Contenter, Assouvir.
    \
        Scelus. Cic. Faire quelque meschanceté.
    \
        Scire facere. Plaut. Faire scavoir.
    \
        Scriptum facere. Liu. Estre greffier.
    \
        Secessionem. Liu. Quand une partie du peuple par une sedition se bande, et se depart d'avec les autres avec deliberation de maintenir sa querelle par voye de faict et par armes.
    \
        Idem sentire, et secum facere. Cic. Estre de son opinion.
    \
        Securitatem. Liu. Mettre hors de soulci, Asseurer.
    \
        Seditionem. Caes. Esmouvoir sedition.
    \
        Sementem. Liu. Semer.
    \
        Semitam. Plaut. Faire sentier, et marcher par, etc.
    \
        Senatusconsultum. Cic. Assembler le Senat, et faire passer par la court, et authoriser son entreprise.
    \
        Fit sermo inter eos. Cic. On devise et parle on ensemble.
    \
        Significationem. Caes. Faire signe.
    \
        Silentium. Plaut. Se taire.
    \
        Fac silentium. Plaut. Tais toy.
    \
        Silentio facto tali oratione est vsus. Liu. Apres qu'on eut faict silence.
    \
        Silentium factum per praeconem. Liu. Il fut crié que chascun se teust.
    \
        Sobolem. Plin. Faire des petis, Progenier.
    \
        Societatem cum aliquo. Liu. Faire alliance avec luy, et le prendre à compaignon.
    \
        Societatem rerum. Cic. Faire communauté de biens.
    \
        Somnum. Plin. Faire dormir.
    \
        Speciem cruentae victoriae. Liu. Tribuni militum quinque amissi, et pauci equites Romani, cruentae maxime victoriae speciem fecerunt. La perte de cinq ou six capitaines, et de peu de gens à cheval, feit trouver la victoire dommageable, feit que la victoire sembla estre, etc.
    \
        Spem. Liu. Donner esperance.
    \
        Spiritus. Liu. Esmouvoir le courage, Bailler courage.
    \
        Sponsionem. Martian. Faire une gajure, ou par ordonnance du juge, ou de son bon gré.
    \
        Sponsionem de re aliqua. Cic. Maintenir quelque chose sur certaine peine.
    \
        Stipendia sub aliquo. Liu. Estre à la guerre soubs la charge d'aucun capitaine, à la soulte d'un peuple, roy, empereur, ou autre.
    \
        Qui cum eo stipendia fecerint. Liu. Qui avoyent esté compaignons de guerre avec luy.
    \
        Stipendiarios. Caes. Rendre un peuple tributaire.
    \
        Stomachum alicui. Cic. Faire despit.
    \
        Stragem hostium. Cic. Faire grande tuerie, Renverser beaucoup d'ennemis par terre.
    \
        Suauium alicui. Plaut. Baiser.
    \
        Sumptum. Plaut. Despendre, Faire despense.
    \
        Suspicionem. Cic. Mettre en souspecon.
    \
        Plebem facere suam. Terent. Gaigner la faveur du peuple.
    \
        Syngraphas. Cic. Faire cedulles signees de son sing.
    \
        Facere taedium. Liu. Faire enhair aucune chose, Faire engendrer ennuy d'aucune chose en l'esprit d'aucun.
    \
        Temulentiam. Plin. Faire enyvrer.
    \
        Terrorem. Liu. Espovanter.
    \
        Testem facere aliquem. Ouid. Prendre à tesmoing.
    \
        Testudinem facere dicuntur milites. Liu. Quand une bande de gens de pied se serrent pres l'un contre l'autre, ayant rondelles et pavois sur leurs testes, en sorte qu'on ne les peult voir, et sont couvers en facon d'une tortue.
    \
        Tranquillitatem. Plaut. Accoiser.
    \
        Habe animum lenem, et traquillum face. Plaut. Appaise toy.
    \
        Facta transacta omnia. Terent. Tout est accompli, C'est tout faict.
    \
        Transitum alicui facere. Liu. Bailler passage.
    \
        Sol in Pisces transitum facit. Columel. Entre.
    \
        Transitionem facere. Hirtius. Se revolter.
    \
        Trepidationem. Liu. Faire trembler de paour.
    \
        Turbas. Plaut. Faire trouble et esmeute.
    \
        Tussim. Sene. Engendrer la toux.
    \
        Tyrocinium. Budaeus. Faire chef d'oeuvre.
    \
        Vadimonium facere, quod et Promittere dicitur. Cic. Promettre de comparoistre au jour de l'assignation.
    \
        Vecturam. Quintil. Estre voicturier.
    \
        Vela. Cic. Faire voile, Desployer les voiles.
    \
        Vellaturam. Varro. Faire l'estat d'un chartier.
    \
        Ventum. Plaut. Esventer.
    \
        Verum. Plaut. Vt quicquid sit, verum quamprimum faciam. Que je le die au vray.
    \
        Facere verbum, siue verba. Cic. Dire quelque mot, Parler.
    \
        Nunquam cuiquam nostrum verbum fecit. Terent. Il ne parla jamais depuis un mot à aucun de nous.
    \
        Verba quidem haud indocte fecit. Plaut. Il n'a pas trop mal parlé. \ Ita verba fecit. Liu. Il dict ainsi.
    \
        Multa verba facere. Cic. Avoir beaucoup de parolles, Tenir long propos.
    \
        Si haec tecum duo verba fecisses, Quid ago? respirasset cupiditas. Cic. Si tu eusses dict ces deux mots.
    \
        Vestigium. Cic. Marcher, Faire un pas.
    \
        Vestigium in possessionem. Cic. Mettre le pied dedens quelque heritage.
    \
        Viam. Plaut. Marcher, Passer par quelque lieu.
    \
        Sibi viam ad castra. Liu. Se faire voye.
    \
        Victoriam. Plin. Vaincre.
    \
        Vim corpori. Liu. Tuer, Oultrager, Violer, Faire violence.
    \
        Maximam vim cum aliquo populo facere. Cice. Courir sur aucun avec grande assemblee de gens.
    \
        Vindemiam. Varro. Vendenger.
    \
        Vires. Quintil. S'enforcir.
    \
        Vitium facere. Ci. Quand un mur ou maison se desment et s'affaisse, et se fend, tellement qu'il la fault abbatre.
    \
        Vnguentariam. Plaut. Faire mestier de vendre huiles et oignemens à plaisirs et delices.
    \
        Voces. Gell. Parler.
    \
        Vota. Cic. Faire prieres et supplications.
    \
        Vrinam facere. Colum. Pisser.
    \
        Vsum sibi facere scelerum. Lucan. S'accoustumer.
    \
        Fecit vt vigilem. Plaut. Il m'a enchargé de veiller.
    \
        Facturum credo vt habeas quicum cantites. Terent. Tu feras tant que tu, etc.
    \
        Faciam vt potero. Cic. Je feray ce que je pourray.
    \
        Fit vt pretio nouus vincat. Cic. Il se fait, Il advient que, etc.
    \
        Facere vulnera. Liu. Blesser, Navrer.
    \
        Iandudum factum est quum primum bibi. Plaut. Il y a ja long temps que j'ay beu premierement.
    \
        Biennium iam factum est, postquam abii domo. Plaut. Il y a ja deux ans.
    \
        Facile est factu. Licret. Il est aisé et facile à faire.
    \
        Faciendum fuit. Terent. Il le falloit faire, Il falloit qu'il fust ainsi faict, C'estoit force.

    Dictionarium latinogallicum > facio

  • 4 damno

    damno, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] causer un dommage, nuir à, porter préjudice à.    - pauperibus te parcere solitum, dites damnare, Plaut. Trin.: tu as l'habitude d'épargner les pauvres et de porter préjudice aux riches (damno → damnum: préjudice)    - patrios damnare penates absiste, Sil.: cesse d'en vouloir au foyer de tes pères. [st1]2 [-] condamner, déclarer coupable.    - souvent avec gén. ou abl. ou de + abl.    - damnare capitis (capite): condamner à la peine capitale.    - capitis damnare, Cic. Quinct. 32: condamner à la perte de sa personnalité civile [perte du droit de cité ou exil].    - damnare ambitus, furti, majestatis: condamner pour brigue, pour vol, pour crime de lèse-majesté.    - octupli damnari, Cic. Verr. 3, 29: être condamné à payer huit fois la somme.    - dupli damnari, Cic.: être condamné à payer le double de la somme.    - in singulos HS quinquagenis milibus damnari mavultis? Cic.: aimez-vous mieux être condamnés chacun à cinquante mille sesterces?    - damnare de vi, Cic.: condamner pour violence.    - damnare de repetundis, Suet.: condamner pour concussion.    - damnare de majestate, Cic.: condamner pour crime de lèse-majesté.    - interfectae sororis crimine damnari, V.-Max.: être condamné pour avoir tué sa soeur.    - Milo Clodio interfecto eo nomine erat damnatus, Caes. BC. 3, 21, 4: Milon, après le meurtre de Clodius, avait été condamné de ce chef (à ce titre).    - nomine conjurationis damnare, Cic.: condamner pour avoir conspiré.    - contra edictum fecisse damnabere, Cic. Verr. 3, 25: tu seras condamné comme ayant contrevenu à l'ordonnance.    - caput damnaverat Orco, Virg.: il avait voué sa tête aux dieux infernaux.    - damnare ad mortem, Tac. A. 16, 21: condamner à mort.    - damnare ad extremum supplicium, Tac. An. 6, 38: condamner au dernier supplice.    - damnare aliquem inauditum, Just.: condamner qqn sans l'avoir entendu.    - damnare in metallum, Dig.: condamner aux mines.    - damnare in opus publicum, Dig.: condamner aux travaux des routes.    - damnare lumina nocte, Ov.: condamner les yeux aux ténèbres, rendre aveugle.    - damnare pecuniā: condamner à une amende. [st1]3 [-] faire condamner, obtenir la condamnation de.    - damnatus ab aliquo sua lege decem milibus aeris, Liv. 7, 16, 9: condamné aux termes de sa propre loi sur l'instance de qqn à une amende de dix mille as.    - debitori suo creditor saepe damnatur, Sen. Ben. 6, 4, 4: souvent le débiteur obtient condamnation contre son créancier. [st1]4 [-] désapprouver, blâmer, critiquer, reprendre; rejeter, repousser.    - damnare aliquem summae stultitiae, Cic. Part. 134: taxer qqn de la dernière sottise.    - damnare Senecam, Quint. 10, 1, 125: condamner Sénèque, le désapprouver.    - ne damnent quae non intellegunt, Quint. 10, 1, 26: pour éviter de condamner ce qu'on ne comprend pas.    - damnanda, Plin. Ep. 3, 9, 5: des choses condamnables.    - damnare fidem alicujus, Curt.: accuser la loyauté de qqn.    - ales damnavit vesci, Hirt.: l'oiseau refusa de prendre de la nourriture.    - (boves) nigri coloris candidive ad laborem damnantur, Plin. 8: les boeufs noirs ou blancs se voient refuser pour le travail. [st1]5 [-] obliger par une clause (t. de droit).    - avec ut, ne, inf. Dig.. 12, 6, 26; 8, 4, 16; 30, 12, 1; cf. Hor. S. 2, 3, 86.    - damnare heredem ut venditorem liberet, Dig.: obliger son héritier à libérer le vendeur. [st1]6 [-] [décad.] interdire.    - cf. le français « condamner une porte, une fenêtre». [st1]7 [-] quelques expressions remarquables.    - damnare aliquem votis, Virg.: condamner qqn à l'exécution de ses voeux, c.-à-d. les exaucer.    - damnare aliquem voto, Sisenna d. NON. 277,11: condamner qqn à l'exécution de ses voeux, c.-à-d. les exaucer.    - damnabis tu quoque votis, Virg.: tu condamneras toi aussi (les mortels) à l’exécution de leurs vœux (= tu les exauceras toi aussi).    - [poét.] numquam somno damnatus lumina serpens, Luc. 9, 363: un dragon dont les yeux n'obtiennent jamais le sommeil.    - voti damnari: voir ses voeux exaucés. [st1]8 [-] Eccl. damner.
    * * *
    damno, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] causer un dommage, nuir à, porter préjudice à.    - pauperibus te parcere solitum, dites damnare, Plaut. Trin.: tu as l'habitude d'épargner les pauvres et de porter préjudice aux riches (damno → damnum: préjudice)    - patrios damnare penates absiste, Sil.: cesse d'en vouloir au foyer de tes pères. [st1]2 [-] condamner, déclarer coupable.    - souvent avec gén. ou abl. ou de + abl.    - damnare capitis (capite): condamner à la peine capitale.    - capitis damnare, Cic. Quinct. 32: condamner à la perte de sa personnalité civile [perte du droit de cité ou exil].    - damnare ambitus, furti, majestatis: condamner pour brigue, pour vol, pour crime de lèse-majesté.    - octupli damnari, Cic. Verr. 3, 29: être condamné à payer huit fois la somme.    - dupli damnari, Cic.: être condamné à payer le double de la somme.    - in singulos HS quinquagenis milibus damnari mavultis? Cic.: aimez-vous mieux être condamnés chacun à cinquante mille sesterces?    - damnare de vi, Cic.: condamner pour violence.    - damnare de repetundis, Suet.: condamner pour concussion.    - damnare de majestate, Cic.: condamner pour crime de lèse-majesté.    - interfectae sororis crimine damnari, V.-Max.: être condamné pour avoir tué sa soeur.    - Milo Clodio interfecto eo nomine erat damnatus, Caes. BC. 3, 21, 4: Milon, après le meurtre de Clodius, avait été condamné de ce chef (à ce titre).    - nomine conjurationis damnare, Cic.: condamner pour avoir conspiré.    - contra edictum fecisse damnabere, Cic. Verr. 3, 25: tu seras condamné comme ayant contrevenu à l'ordonnance.    - caput damnaverat Orco, Virg.: il avait voué sa tête aux dieux infernaux.    - damnare ad mortem, Tac. A. 16, 21: condamner à mort.    - damnare ad extremum supplicium, Tac. An. 6, 38: condamner au dernier supplice.    - damnare aliquem inauditum, Just.: condamner qqn sans l'avoir entendu.    - damnare in metallum, Dig.: condamner aux mines.    - damnare in opus publicum, Dig.: condamner aux travaux des routes.    - damnare lumina nocte, Ov.: condamner les yeux aux ténèbres, rendre aveugle.    - damnare pecuniā: condamner à une amende. [st1]3 [-] faire condamner, obtenir la condamnation de.    - damnatus ab aliquo sua lege decem milibus aeris, Liv. 7, 16, 9: condamné aux termes de sa propre loi sur l'instance de qqn à une amende de dix mille as.    - debitori suo creditor saepe damnatur, Sen. Ben. 6, 4, 4: souvent le débiteur obtient condamnation contre son créancier. [st1]4 [-] désapprouver, blâmer, critiquer, reprendre; rejeter, repousser.    - damnare aliquem summae stultitiae, Cic. Part. 134: taxer qqn de la dernière sottise.    - damnare Senecam, Quint. 10, 1, 125: condamner Sénèque, le désapprouver.    - ne damnent quae non intellegunt, Quint. 10, 1, 26: pour éviter de condamner ce qu'on ne comprend pas.    - damnanda, Plin. Ep. 3, 9, 5: des choses condamnables.    - damnare fidem alicujus, Curt.: accuser la loyauté de qqn.    - ales damnavit vesci, Hirt.: l'oiseau refusa de prendre de la nourriture.    - (boves) nigri coloris candidive ad laborem damnantur, Plin. 8: les boeufs noirs ou blancs se voient refuser pour le travail. [st1]5 [-] obliger par une clause (t. de droit).    - avec ut, ne, inf. Dig.. 12, 6, 26; 8, 4, 16; 30, 12, 1; cf. Hor. S. 2, 3, 86.    - damnare heredem ut venditorem liberet, Dig.: obliger son héritier à libérer le vendeur. [st1]6 [-] [décad.] interdire.    - cf. le français « condamner une porte, une fenêtre». [st1]7 [-] quelques expressions remarquables.    - damnare aliquem votis, Virg.: condamner qqn à l'exécution de ses voeux, c.-à-d. les exaucer.    - damnare aliquem voto, Sisenna d. NON. 277,11: condamner qqn à l'exécution de ses voeux, c.-à-d. les exaucer.    - damnabis tu quoque votis, Virg.: tu condamneras toi aussi (les mortels) à l’exécution de leurs vœux (= tu les exauceras toi aussi).    - [poét.] numquam somno damnatus lumina serpens, Luc. 9, 363: un dragon dont les yeux n'obtiennent jamais le sommeil.    - voti damnari: voir ses voeux exaucés. [st1]8 [-] Eccl. damner.
    * * *
        Damno, damnas, damnare. Quintil. Condamner, Damner.
    \
        Artes damnare. Sil. Blasmer, Detester.
    \
        In vno facto damnandus. Ouid. Damnable, Digne d'estre reprins et blasmé en, etc.
    \
        Damnatur in totum haec herba. Plin. Est rejectee, Deboutee.
    \
        Damnare tempora infoelicitatis. Quintil. Blasmer le temps, Dire que les temps sont malheureux.
    \
        Iniuriarum. Cic. Condamner en cas d'injure.
    \
        Maiestatis. Cic. Condamner de lese majesté.
    \
        Damnari rei capitalis. Cic. Estre condamné d'un crime capital.
    \
        Sceleris aliquem damnare. Cic. Condamner aucun d'avoir faict quelque meschanceté et forfaict.
    \
        Damnatus sordium iudex aut magistratus. Plin. iunior. Juge ou Magistrat condamné pour avoir prins argent pour juger.
    \
        Stultitiae damnare aliquem. Cic. L'arguer de folie.
    \
        Nec enim nos tarditatis natura damnauit. Quintil. Nature ne nous a point condamné à estre lours et pesans d'esprit.
    \
        Iungitur etiam genitiuo significanti poenam: vt Damnari octupli. Cic. Estre condamné à rendre huit fois au double ce qu'on a desrobbé ou mal prins.
    \
        Damnatus longi laboris. Horat. Condamné à perpetuel ou long travail.
    \
        Nomine sceleris coniurationisque damnari. Cic. Estre condamné pour avoir conjuré et conspiré contre la Republique.
    \
        Damnare de suspicionibus. Vlpian. Par souspecons.
    \
        Ablatiuo etiam poenae: vt Damnari capite. Cic. Estre condamné à mort.
    \
        Caput damnare orco. Virgil. Destiner à mourir, ou Ordonner.
    \
        Damnari in opus, vel in ludum. Plin. iunior. Estre condamné à besongner aux minieres, ou à se combatre à oultrance contre des bestes, ou contre d'autres gens condamnez.
    \
        Partem damnatur in vnam. Ouid. Il est puni en une seule partie de son corps, C'est à scavoir en ses oreilles. De Mida.
    \
        Damnare fastidio aliquid. PLin. Rejecter quelque chose par en estre trop saoult.
    \
        Damnari indicta causa dicuntur, qui ad iudicium vocati non affuerunt, absentesque sententiam passi sunt. Curt. Cic. Estre condamné sans avoir esté ouy en ses defenses.
    \
        Damnari votorum, vel votis. Virgil. Liu. Quand la chose que nous avons demandé à Dieu, moyennant certain veu et promesse, nous est advenue, Estre tenu et obligé de faire et accomplir ce qu'on a voué et promis à Dieu, pource qu'il nous a donné ce que luy avions demandé.
    \
        Damnare, pro Reum peragere. Plin. Quand l'accusateur convainct aucun d'un crime, tellement qu'il le fait condamner.
    \
        Tributis damnare. Tacit. Multer, Punir, Condamner à payer tribut, Faire tributaire.
    \
        Multos pecuarios damnarunt. Liu. Ils l'ont condamné à l'amende.

    Dictionarium latinogallicum > damno

  • 5 damno

    damno (in vulg. lang. and late Lat. sometimes dampno), āvi, ātum, 1, v. a. [damnum].
    I.
    Gen., to occasion loss or damage to, to harm, damage = damno [p. 511] afficere:

    pauperibus parcere, divites damnare atque domare,

    Plaut. Trin. 4, 1, 10.—
    II.
    Esp. [cf. damnum, II.] a judicial t. t., to condemn, doom, sentence one to any punishment = condemno, v. Cic. Or. 49, 166 (opp. to absolvere, liberare, dimittere; cf. also condemno, culpo, improbo; common and classical).—Constr. with acc. of person, either alone or with gen., abl., de, in, ad, etc., of the crime and punishment: damnatur aliquis crimine vel judicio, sed sceleris, parricidii, etc., Lachm. ad Lucr. 2, p. 273 sq.; cf. Munro, ad Lucr. 4, 1183: Zumpt, Gr. § 446 sq.; Roby, Gr. § 1199 sq.
    (α).
    With acc. pers. alone:

    ergo ille damnatus est: neque solum primis sententiis, quibus tantum statuebant judices, damnarent an absolverent, sed etiam illis, etc.,

    Cic. de Or. 1, 54, 231; id. Rosc. Am. 39, 114:

    censoris judicium nihil fere damnato nisi ruborem affert,

    id. Rep. 4, 6 (fragm. ap. Non. 24, 9): ego accusavi, vos damnastis, Dom. Afer ap. Quint. 5, 10, 79 et saep. — Transf., of things: causa judicata atque damnata, Cic. Rab. perd. 4; id. Clu. 3.—
    (β).
    With acc. pers. and gen. ( criminis or poenae):

    ambitus damnati,

    Caes. B. C. 3, 1, 4; Cic. Brut. 48 fin.:

    furti,

    id. Flacc. 18, 43:

    injuriarum,

    id. Verr. 2, 5, 41 fin.:

    majestatis,

    id. Phil. 1, 9, 23:

    peculatus,

    id. Verr. 1, 13, 39:

    rei capitalis,

    id. de Sen. 12, 42;

    sceleris conjurationisque,

    id. Verr. 2, 5, 5 Zumpt N. cr., et saep.:

    capitis,

    Caes. B. C. 3, 83, 4; 3, 110, 4:

    octupli,

    Cic. Verr. 2, 3, 11, § 28:

    absentem capitalis poenae,

    Liv. 42, 43, 9; cf.:

    crimine falso damnari mortis,

    Verg. A. 6, 430.—
    (γ).
    With abl.:

    ut is eo crimine damnaretur,

    Cic. Verr. 2, 4, 45; so,

    capite,

    id. Tusc. 1, 22 al.:

    morte,

    Sen. Herc. Oet. 888:

    tertiā parte agri,

    Liv. 10, 1, 3:

    pecuniā,

    Just. 8, 1, 7; cf.:

    Milo Clodio interfecto eo nomine erat damnatus,

    on that account, Caes. B. C. 3, 21, 4; morti (abl.) damnare, Liv. 4, 37, 6, v. Weissenb. ad loc.—
    (δ).
    With de:

    de majestate damnatus,

    Cic. Verr. 1, 13, 39:

    de vi et de majestate,

    id. Phil. 1, 9:

    de vi publica,

    Tac. A. 4, 13 al.; cf.

    quibus de causis damnati,

    Val. Max. 8, 1 init.
    (ε).
    With in or ad:

    nec in metallum damnabuntur, nec in opus publicum, vel ad bestias,

    Dig. 49, 18, 3:

    ad mortem,

    Tac. A. 16, 21;

    ad extremum supplicium,

    id. ib. 6, 38: Suet. Cal. 27; id. Ner. 31.—
    (ζ).
    With ut, Tac. A. 2, 67.—
    (η).
    With quod:

    Athenienses Socratem damnaverunt quod novam religionem introducere videbatur,

    Val. Max. 1, 1, 7, ext. 7:

    Baebius est damnatus, quod milites praebuisset, etc.,

    Liv. 45, 31, 2.—
    (θ).
    With cur:

    damnabantur cur jocati essent,

    Spart. Sev. 14, § 13.
    B.
    Transf.
    1.
    To bind or oblige one's heir by last will and testament to the performance of any act.—Constr. with ut, ne, or the inf.:

    si damnaverit heredem suum, ut, etc.,

    Dig. 12, 6, 26; with ne, ib. 8, 4, 16; with inf.:

    heredem dare, etc.,

    ib. 30, 12: Hor. S. 2, 3, 86.
    2.
    In a non-legal sense, to condemn, censure, judge: (with acc. pers. and gen. or abl.) aliquem summae stultitiae, Cic. Part. 38, 134:

    damnatus longi Sisyphus laboris,

    Hor. Od. 2, 14, 19:

    stultitiaeque ibi se damnet (amator),

    Lucr. 4, 1179: damnare aliquem voti ( poet. and late Lat., voto, votis), to condemn one to fulfil his vow, i. e. by granting his prayer (not in Cic.):

    damnabis tu quoque votis,

    Verg. E. 5, 80, Serv. and Heyne: voto, Sisenn. ap. Non. 277, 11:

    voti,

    Liv. 10, 37 fin.; 27, 45:

    voto damnatus,

    Hyg. Astr. 2, 24; Lact. Fab. 10, 8 (cf.: voti, Titin. and Turpil. ap. Non. 277, 6 and 10; Titin. Fr. 153;

    Turpil. Fr. 128 Ribb.): morti,

    Lucr. 6, 1231; cf.:

    Stygio caput damnaverat Orco,

    Verg. A. 4, 699:

    damnati turis acervi,

    devoted to the gods below, Stat. S. 2, 21 et saep.; cf.

    also: quem damnet (sc. leto) labor,

    Verg. A. 12, 727 Heyne:

    damnare eum Senecam et invisum quoque habere,

    to condemn, censure, disapprove, Quint. 10, 1, 125:

    videntur magnopere damnandi, qui, etc.,

    id. 5, 1, 2:

    debitori suo creditor saepe damnatur,

    Sen. Ben. 6, 4, 4.—Of inanimate objects, to condemn, reject:

    ne damnent quae non intelligunt,

    id. 10, 1, 26; cf. id. 10, 4, 2; 11, 3, 70 et saep.— Part. fut. pass. as subst.:

    quem non puduisset damnanda committere,

    Plin. Ep. 3, 9, 5.
    II.
    Of the plaintiff, to seek or effect a person's condemnation (rare): quem ad recuperatores modo damnavit Plesidippus, Plaut. Rud. 5, 1, 2; Varr. R. R. 2, 2, 6:

    Verrem, quem M. Cicero damnaverat,

    Plin. 34, 2, 3, § 6; Liv. 7, 16, 9; cf. condemno, no. II., and condemnator, no. II.—Hence,damnātus, a, um, P. a.
    I.
    Prop., condemned:

    dicet damnatas ignea testa manus,

    Prop. 5, 7, 38.—
    II.
    Meton. (effectus pro causa), reprobate, criminal:

    quis te miserior? quis te damnatior?

    Cic. Pis. 40:

    damnati lingua vocem habet, vim non habet,

    Pub. Syr. 142 (Ribb.).—
    B.
    Hateful, wretched:

    damnatae noctes,

    Prop. 4, 12 (5, 11 M.), 15.

    Lewis & Short latin dictionary > damno

  • 6 noxie

    noxĭus, a, um, adj. ( comp. noxior, Sen. Clem. 1, 13, 2 dub.; al. obnoxior.— Sup. noxissimus or noxiissimus, Sen. Clem. 1, 26, 3 dub.; better, noxiosissimus) [id.].
    I.
    Hurtful, harmful, injurious, noxious (used by Cic. only in archaic lang.; v. the foll.):

    MAGISTRATVS NECOBEDIENTEM ET NOXIVM CIVEM MVLTA COERCETO,

    Cic. Leg. 3, 3, 6 (araneus) aculeo noxius, Plin. 9, 48, 72, § 155:

    afflatus maris (opp. utiles),

    id. 17, 4, 2, § 24:

    tela,

    Ov. Tr. 5, 10, 22:

    terrae halitus,

    Quint. 7, 2, 3:

    lingua,

    Mart. 2, 61, 7:

    aves,

    rapacious, id. 10, 5, 12:

    crimina,

    Verg. A. 7, 326. —
    II.
    Guilty, culpable, criminal: dictum oportuit. Lys. Non possum, ita instas;

    urges quasi pro noxio,

    Plaut. Merc. 4, 3, 25:

    nobilitas,

    Sall. J. 42:

    qui citati non affuerant, noxios judicavit,

    Liv. 39, 41: corda, Ov. M. 10, 351:

    omnibus omnium rerum noxior,

    Sen. Clem. 1, 13, 2: reducto comā capite, ceu noxii solent, culprits, criminals (esp. those condemned to be thrown to wild beasts), Suet. Vit. 17; id. Calig. 27; id. Claud. 34; id. Ner. 12.—
    (β).
    With abl.:

    Falisci, eodem noxii crimine,

    Liv. 7, 20, 9. —
    (γ).
    With gen.:

    noxius conjurationis,

    Tac. A. 5, 11:

    facinoris,

    Dig. 29, 5, 3, § 12.— Esp. as subst.: noxĭa, ae, f., hurt, harm, damage, injury (class.; syn. noxa).
    A.
    Lit.: noxia, ut Serv. Sulpicius Rufus ait, damnum significat, apud poëtas autem et oratores ponitur pro culpā, at noxa peccatum, aut pro peccato poenam, Paul. ex Fest. p. 174 Müll.:

    in re incipiundā ad defendendam noxiam,

    Ter. Phorm. 1, 4, 48:

    si ab eo fides sibi data esset, haud futurum noxiae futurum,

    Liv. 8, 18, 4:

    sive ullius eorum quos oderat noxia,

    id. 41, 23, 14:

    veneficiorum noxia,

    Plin. 21, 17, 68, § 108:

    vini,

    id. 14, 16, 19, § 100.—
    B.
    Transf., an injurious act, a fault, offence, trespass:

    noxa est corpus, quod nocuit id est servus: noxia ipsum maleficium, veluti furtum, damnum, rapina, injuria,

    Just. Inst. 4, 8, 1:

    Tranioni remitte, quaeso, hanc noxiam causā meā,

    Plaut. Most. 5, 2, 47:

    manufestum teneo in noxiā,

    id. Merc. 4, 3, 31:

    noxiā carere,

    id. Bacch. 4, 9, 87:

    noxiis vacuum esse,

    id. Merc. 5, 4, 23:

    in noxiā esse,

    id. ib. 4, 3, 30:

    amicum castigare ob meritam noxiam,

    id. Trin. 1, 1, 1 and 4:

    quod in minimis noxiis et in his levioribus peccatis id primum quaeritur, quae causa maleficii fuerit,

    Cic. Rosc. Am. 22, 62:

    si qua clades incidisset, desertori magis, quam deserto noxiae fore,

    the blame would fall on, Liv. 10, 19: metum prorsus et noxiam conscientiae pro foedere haberi, fear and guilt served the participants as an agreement, i. e. brought them to an agreement, Tac. A. 6, 4. —Hence, adv.: noxĭē (post-class.), injuriously, perniciously:

    multos petulca confoderat,

    Sulp. Sev. Dial. 2, 9; Aug. Conf. 1, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > noxie

  • 7 noxius

    noxĭus, a, um, adj. ( comp. noxior, Sen. Clem. 1, 13, 2 dub.; al. obnoxior.— Sup. noxissimus or noxiissimus, Sen. Clem. 1, 26, 3 dub.; better, noxiosissimus) [id.].
    I.
    Hurtful, harmful, injurious, noxious (used by Cic. only in archaic lang.; v. the foll.):

    MAGISTRATVS NECOBEDIENTEM ET NOXIVM CIVEM MVLTA COERCETO,

    Cic. Leg. 3, 3, 6 (araneus) aculeo noxius, Plin. 9, 48, 72, § 155:

    afflatus maris (opp. utiles),

    id. 17, 4, 2, § 24:

    tela,

    Ov. Tr. 5, 10, 22:

    terrae halitus,

    Quint. 7, 2, 3:

    lingua,

    Mart. 2, 61, 7:

    aves,

    rapacious, id. 10, 5, 12:

    crimina,

    Verg. A. 7, 326. —
    II.
    Guilty, culpable, criminal: dictum oportuit. Lys. Non possum, ita instas;

    urges quasi pro noxio,

    Plaut. Merc. 4, 3, 25:

    nobilitas,

    Sall. J. 42:

    qui citati non affuerant, noxios judicavit,

    Liv. 39, 41: corda, Ov. M. 10, 351:

    omnibus omnium rerum noxior,

    Sen. Clem. 1, 13, 2: reducto comā capite, ceu noxii solent, culprits, criminals (esp. those condemned to be thrown to wild beasts), Suet. Vit. 17; id. Calig. 27; id. Claud. 34; id. Ner. 12.—
    (β).
    With abl.:

    Falisci, eodem noxii crimine,

    Liv. 7, 20, 9. —
    (γ).
    With gen.:

    noxius conjurationis,

    Tac. A. 5, 11:

    facinoris,

    Dig. 29, 5, 3, § 12.— Esp. as subst.: noxĭa, ae, f., hurt, harm, damage, injury (class.; syn. noxa).
    A.
    Lit.: noxia, ut Serv. Sulpicius Rufus ait, damnum significat, apud poëtas autem et oratores ponitur pro culpā, at noxa peccatum, aut pro peccato poenam, Paul. ex Fest. p. 174 Müll.:

    in re incipiundā ad defendendam noxiam,

    Ter. Phorm. 1, 4, 48:

    si ab eo fides sibi data esset, haud futurum noxiae futurum,

    Liv. 8, 18, 4:

    sive ullius eorum quos oderat noxia,

    id. 41, 23, 14:

    veneficiorum noxia,

    Plin. 21, 17, 68, § 108:

    vini,

    id. 14, 16, 19, § 100.—
    B.
    Transf., an injurious act, a fault, offence, trespass:

    noxa est corpus, quod nocuit id est servus: noxia ipsum maleficium, veluti furtum, damnum, rapina, injuria,

    Just. Inst. 4, 8, 1:

    Tranioni remitte, quaeso, hanc noxiam causā meā,

    Plaut. Most. 5, 2, 47:

    manufestum teneo in noxiā,

    id. Merc. 4, 3, 31:

    noxiā carere,

    id. Bacch. 4, 9, 87:

    noxiis vacuum esse,

    id. Merc. 5, 4, 23:

    in noxiā esse,

    id. ib. 4, 3, 30:

    amicum castigare ob meritam noxiam,

    id. Trin. 1, 1, 1 and 4:

    quod in minimis noxiis et in his levioribus peccatis id primum quaeritur, quae causa maleficii fuerit,

    Cic. Rosc. Am. 22, 62:

    si qua clades incidisset, desertori magis, quam deserto noxiae fore,

    the blame would fall on, Liv. 10, 19: metum prorsus et noxiam conscientiae pro foedere haberi, fear and guilt served the participants as an agreement, i. e. brought them to an agreement, Tac. A. 6, 4. —Hence, adv.: noxĭē (post-class.), injuriously, perniciously:

    multos petulca confoderat,

    Sulp. Sev. Dial. 2, 9; Aug. Conf. 1, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > noxius

  • 8 quasi

    quăsĭ (old form QVĂSEI, Tab. Bantin. lin. 10; Inscr. Orell. 2488), adv. [quamsi].
    I.
    Lit., as if, just as, as it were (cf.: veluti, sicuti, tamquam): modo introii. Si. Quasi ego, quam dudum, rogem, as if I asked, Ter. And. 5, 2, 9:

    quasi vero venire debuerint,

    just as though they ought to have come, Cic. Fam. 3, 7, 3:

    quasi vero ille factum id esse defendat,

    id. Off. 3, 9, 39:

    philosophia laudatarum artium omnium quasi parens,

    id. de Or. 1, 3, 9; cf.:

    quasi decursus temporis,

    id. Fam. 3, 2, 2.— After the comparative particles, sic, ita, perinde, proinde, item, itidem, prorsus, quippe, etc.:

    Graecas litteras sic avide arripui, quasi diuturnam sitim explere cupiens,

    as if, Cic. Sen. 8, 26:

    qui, quasi sua res aut honos agatur, ita diligenter, etc.,

    id. Quint. 2, 9:

    atque haec perinde loquor, quasi debueris,

    id. ib. 26, 83:

    proinde quasi nostram ipsam mentem videre et sentire possimus,

    id. Mil. 31, 84:

    item quasi salsa muriatica esse autumantur,

    Plaut. Poen. 1, 2, 31:

    itidem quasi occisam suem,

    id. Rud. 3, 2, 46:

    prorsus quasi silentium damnum pulchritudinis esset,

    Just. 1, 7, 16:

    quippe quasi minus perjurii contra haberent,

    id. 3, 7, 15.—

    For sic... quasi, in late Lat., aeque... quasi occurs,

    Dig. 49, 1, 3, § 1.—After assimulare, to make or act as if:

    assimulabo, quasi nunc exeam,

    will pretend to be just going out, Ter. Eun. 3, 2, 8.— Sometimes pleon. quasi si: QVASEI SEI, Tab. Bantin. lin. 10; Inscr. Orell. 2488:

    quasi si esset ex se nata,

    Plaut. Cas. prol. 45.—
    II.
    Transf.
    A.
    About, nearly, almost (cf.:

    circiter, fere): quasi una aetas erat,

    Plaut. Capt. prol. 20 Brix ad loc.:

    quasi talenta ad quindecim Coëgi,

    Ter. Heaut. 1, 1, 93:

    quasi in extremā paginā,

    Cic. Or. 13, 41; id. Verr. 1, 8, 22; Suet. Calig. 58; Sall. J. 50, 3; 48, 3; id. H. 3, 26; 4, 41.—
    B.
    Quasi... quasi, partly... partly:

    qui cum diceret quasi joco, quasi serio, etc.,

    Spart. Get. 4.

    Lewis & Short latin dictionary > quasi

  • 9 facio

    făcĭo, feci, factum, 3, v. a. and n.; in pass.: fio, factus, fieri ( imper. usually fac, but the arch form face is freq., esp. in Plaut. and Ter., as Plaut. As. prol. 4; 1, 1, 77; id. Aul. 2, 1, 30; id. Cist. 2, 1, 28; id. Ep. 1, 1, 37; 2, 2, 117; id. Most. 3, 2, 167 et saep.; Ter. And. 4, 1, 57; 4, 2, 29; 5, 1, 2; 14; id. Eun. 1, 2, 10 al.; Cato, R. R. 23, 1; 26; 32 al.; Cat. 63, 78; 79; 82; Ov. Med. fac. 60; Val. Fl. 7, 179 al.; futur. facie for faciam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. dico, init., and the letter e:

    faxo,

    Plaut. Am. 1, 1, 199; 2, 1, 42; 3, 3, 17; 3, 4, 14; 5, 1, 55 et saep.; Ter. And. 5, 2, 13; id. Eun. 2, 2, 54; 4, 3, 21 al.; Verg. A. 9, 154; 12, 316; Ov. M. 3, 271; 12, 594: faxim, Enn. ap. Non. 507, 23; Plaut. Am. 1, 3, 13; id. Aul. 3, 2, 6; 3, 5, 20 al.; Ter. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13:

    faxis,

    Hor. S. 2, 3, 38; Sil. 15, 362: faxit, Lex Numae in Paul. ex Fest. s. v. ALIVTA, p. 6 Mull.; Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 12; Plaut. Capt. 3, 4, 90; 3, 5, 54; id. Cas. 3, 5, 6 al.; Ter. Heaut. 1, 2, 24; id. Phorm. 3, 3, 21:

    faximus,

    Plaut. Truc. 1, 1, 40: faxitis, an old form in Liv. 23, 11, 2; 25, 12, 10; 29, 27, 3:

    faxint,

    Plaut. Am. 2, 1, 85; id. Aul. 2, 1, 27; 2, 2, 79 al.; Ter. Heaut. 1, 1, 109; id. Hec. 1, 2, 27; 3, 2, 19; Cic. Verr. 2, 3, 35, § 81; id. Fam. 14, 3, 3.—In pass. imper.:

    fi,

    Plaut. Curc. 1, 1, 87; Hor. S. 2, 5, 38; Pers. 1, 1, 39:

    fite,

    Plaut. Curc. 1, 1, 89 al. — Indic.: facitur, Nigid. ap. Non. 507, 15: fitur, Cato ap. Prisc. p. 789:

    fiebantur,

    id. ib.: fitum est, Liv. Andron. ap. Non. 475, 16.— Subj.: faciatur, Titin. ib.— Inf.: fiere, Enn. ap. Charis. p. 75 P.; Ann. v. 15, ed. Vahl.; Laev. ap. Gell. 19, 7, 10.—On the long i of fit, v. Ritschl, prol. p. 184, and cf. Plaut. Capt. prol. 25: ut fit in bello) [prob. root bha-; Sanscr. bhasas, light; Gr. pha-, in phainô, phêmi; cf. fax, facetiae, facilis, Corss. Ausspr. 1, 423.—But Curt. refers facio to root the- (strengthened THEK), Griech. Etym. p. 64], to make in all senses, to do, perform, accomplish, prepare, produce, bring to pass, cause, effect, create, commit, perpetrate, form, fashion, etc. (cf. in gen.:

    ago, factito, reddo, operor, tracto): verbum facere omnem omnino faciendi causam complectitur, donandi, solvendi, judicandi, ambulandi, numerandi,

    Dig. 50, 16, 218.
    I.
    Act.
    A.
    In gen.
    (α).
    With acc.: ut faber, cum quid aedificaturus est, non ipse facit materiam, sed ea utitur, quae sit parata, etc.... Quod si non est a deo materia facta, ne terra quidem et aqua et aer et ignis a deo factus est, Cic. N. D. Fragm. ap. Lact. 2, 8 (Cic. ed. Bait. 7, p. 121):

    sphaera ab Archimede facta,

    Cic. Rep. 1, 14:

    fecitque idem et sepsit de manubiis comitium et curiam,

    id. ib. 2, 17:

    aedem,

    id. ib. 2, 20:

    pontem in Arari faciundum curat,

    Caes. B. G. 1, 13, 1:

    castra,

    id. ib. 1, 48, 2; Cic. Fam. 15, 4, 4:

    faber vasculum fecit,

    Quint. 7, 10, 9:

    classem,

    Caes. B. G. 4, 21, 4:

    cenas et facere et obire,

    Cic. Att. 9, 13, 6:

    ignem lignis viridibus,

    id. Verr. 2, 1, 17, § 45:

    poema,

    to compose, id. Pis. 29, 70:

    carmina,

    Juv. 7, 28:

    versus,

    id. 7, 38:

    sermonem,

    Cic. Fam. 9, 8, 1; cf.

    litteram,

    id. Ac. 2, 2, 6: ludos, to celebrate, exhibit = edere, id. Rep. 2, 20; id. Att. 15, 10;

    also i. q. ludificari,

    Plaut. Capt. 3, 4, 47:

    sementes,

    i. e. to sow, Caes. B. G. 1, 3, 1:

    messem,

    Col. 2, 10, 28:

    pecuniam,

    to make, acquire, Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    manum (with parare copias),

    to collect, prepare, id. Caecin. 12, 33; so,

    cohortes,

    Caes. B. C. 3, 87, 4:

    exercitum,

    Vell. 2, 109, 2; and:

    auxilia mercede,

    Tac. A. 6, 33:

    iter,

    Cic. Att. 3, 1; id. Planc. 26, 65; id. Div. 1, 33, 73 et saep.; cf.

    also the phrases: aditum sibi ad aures,

    Quint. 4, 1, 46:

    admirationem alicujus rei alicui,

    to excite, Liv. 25, 11, 18; Sen. Ep. 115:

    aes alienum,

    Cic. Att. 13, 46, 4; Liv. 2, 23, 5; Sen. Ep. 119, 1:

    alienationem disjunctionemque,

    Cic. Lael. 21, 76:

    animum alicui,

    Liv. 25, 11, 10:

    arbitrium de aliquo,

    to decide, Hor. C. 4, 7, 21;

    opp. arbitrium alicui in aliqua re,

    i. e. to leave the decision to one, Liv. 43, 15, 5:

    audaciam hosti,

    id. 29, 34, 10:

    audientiam orationi,

    Cic. Div. in Caecil. 13, 42:

    auspicium alicui,

    Liv. 1, 34, 9; Hor. Ep. 1, 1, 86:

    auctoritatem,

    Cic. de Imp. Pomp. 15, 43:

    bellum,

    Cic. Off. 1, 11, 35; Caes. B. G. 3, 29, 2:

    multa bona alicui,

    Plaut. Poen. 5, 4, 46:

    castra,

    to pitch, Tac. H. 5, 1:

    caulem,

    to form, Col. Arb. 54:

    clamores,

    to make, raise, Cic. Brut. 95, 326:

    cognomen alicui,

    to give, Liv. 1, 3, 9:

    commercium sermonis,

    id. 5, 15, 5:

    concitationes,

    Caes. B. C. 3, 106 fin.:

    conjurationes,

    to form, id. B. G. 4, 30 fin.:

    consuetudinem alicui cum altero,

    Cic. Fam. 13, 23, 1:

    consilia alicui,

    Liv. 35, 42, 8:

    contentionem cum aliquo,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    controversiam,

    to occasion, id. Or. 34, 121:

    convicium magnum alicui,

    id. Fam. 10, 16, 1:

    copiam pugnandi militibus,

    Liv. 7, 13, 10:

    corpus,

    to grow fat, corpulent, Cels. 7, 3 fin.; Phaedr. 3, 7, 5:

    curam,

    Tac. A. 3, 52:

    damnum,

    to suffer, Cic. Brut. 33, 125:

    detrimentum,

    id. Verr. 2, 4, 9, § 20:

    desiderium alicujus, rei alicui,

    Liv. 3, 34, 7; 7, 24, 10:

    dicta,

    Ov. F. 2, 375; 3, 515:

    difficultatem,

    Quint. 10, 3, 10 and 16:

    discordiam,

    to cause, Tac. H. 3, 48:

    discrimen,

    Quint. 7, 2, 14; 11, 1, 43:

    disjunctionem (with alienationem),

    Cic. Lael. 21, 76:

    dolorem alicui,

    id. Att. 11, 8, 2:

    dulcedinem,

    Sen. Ep. 111:

    eloquentiam alicui (ira),

    Quint. 6, 2, 26:

    epigramma,

    to write, Cic. Arch. 10, 25:

    errorem,

    Sen. Ep. 67:

    eruptiones ex oppido,

    Caes. B. C. 2, 2, 5:

    exemplum,

    Quint. 5, 2, 2: exempla = edere or statuere, Plaut. Most. 5, 1, 66. exercitum, to raise, muster, Tac. A. 6, 33:

    exspectationem,

    Quint. 9, 2, 23:

    facinus,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 1; Cic. Fin. 2, 29, 95; Tac. A. 12, 31:

    facultatem recte judicandi alicui,

    Cic. Verr. 2, 2, 73, § 179:

    fallaciam,

    Ter. And. 1, 8, 7:

    famam ingenii,

    Quint. 11, 2, 46:

    fastidium,

    Liv. 3, 1, 7:

    favorem alicui,

    id. 42, 14, 10; Quint. 4, 1, 33:

    fidem alicui,

    Cic. Cat. 3, 2, 4; id. Att. 7, 8, 1; Quint. 6, 2, 18:

    finem,

    Cic. Att. 16, 16, 16; id. Rep. 2, 44:

    formidinem,

    to excite, Tac. H. 3, 10:

    fortunam magnam (with parare),

    Liv. 24, 22, 9:

    fraudem,

    Plaut. Mil. 2, 2, 9; Cic. Att. 4, 12:

    fugam fecerunt, stronger than fugerunt,

    Liv. 8, 9, 12 Weissenb.; Sall. J. 53, 3;

    but: cum fugam in regia fecisset (sc. ceterorum),

    Liv. 1, 56, 4; so,

    fugam facere = fugare,

    id. 21, 5, 16; 21, 52, 10:

    fugam hostium facere,

    id. 22, 24, 8; 26, 4, 8 al.:

    gestum vultu,

    Quint. 11, 3, 71:

    gradum,

    Cic. de Or. 2, 61, 249; id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8:

    gratiam alicujus rei,

    Liv. 3, 56, 4; 8, 34, 3:

    gratulationem alicui,

    Cic. Fam. 11, 18, 3; Sen. Ep. 6:

    gratum alicui,

    Ter. Eun. 4, 4, 56; Cic. Rep. 1, 21; cf.:

    gratissimum alicui,

    id. Fam. 7, 21 fin.:

    histrioniam,

    Plaut. Am. prol. 152:

    homicidium,

    to commit, Quint. 5, 9, 9:

    hospitium cum aliquo,

    Cic. Balb. 18, 42:

    imperata,

    Caes. B. G. 2, 3, 3:

    impetum in hostem,

    Cic. Fin. 1, 10, 34; Liv. 25, 11, 2:

    incursionem,

    Liv. 3, 38, 3:

    indicium,

    Cic. Verr. 2, 1, 57, § 150:

    inducias,

    id. Phil. 8, 7, 20:

    initium,

    to begin, id. Agr. 2, 29, 79; cf.:

    initia ab aliquo,

    id. Rep. 1, 19:

    injuriam,

    id. ib. 3, 14 (opp. accipere); Caes. B. G. 1, 36, 4; Quint. 3, 6, 49; 10, 1, 115:

    insidias alicui,

    Cic. Mil. 9, 23:

    iram,

    Quint. 6, 1, 14:

    jacturam,

    Cic. Off. 3, 23, 89; id. Fin. 2, 24, 79; Caes. B. G. 7, 77, 7:

    judicium,

    Cic. Att. 7, 23, 2:

    judicatum,

    to execute, id. Fl. 20, 48:

    jus alicui,

    Liv. 32, 13, 6:

    jussa,

    Ov. F. 1, 379:

    laetitiam,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    largitiones,

    id. Tusc. 3, 20, 48:

    locum poetarum mendacio,

    Curt. 3, 1, 4:

    locum alicui rei,

    Cels. 2, 14 fin.; 7, 4, 3; Curt. 4, 11, 8; Sen. Ep. 91, 13 et saep.:

    longius,

    Cic. Leg. 1, 7, 22 al.:

    valde magnum,

    id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:

    medicinam alicui,

    to administer, id. Fam. 14, 7:

    memoriam,

    Quint. 11, 2, 4:

    mentionem,

    Cic. Q. Fr. 2, 11, 2:

    metum,

    to excite, Tac. A. 6, 36:

    turbida lux metum insidiarum faciebat,

    suggested, Liv. 10, 33, 5:

    metum alicui,

    id. 9, 41, 11:

    missum aliquem,

    Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

    modum irae,

    Liv. 4, 50, 4:

    moram,

    Cic. Att. 16, 2, 1; Plaut. Most. 1, 1, 72:

    morem alicujus rei sibi,

    Liv. 35, 35, 13:

    motus,

    id. 28, 46, 8: multam alicui, Cato ap. Gell. 11, 1, 6:

    munditias,

    id. R. R. 2, 4:

    mutationem,

    Cic. Sest. 12, 27; id. Off. 1, 33, 120:

    multa alicui,

    id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 16:

    naufragium,

    to suffer, id. Fam. 16, 9, 1:

    negotium alicui,

    to give to do, make trouble for, Quint. 5, 12, 13; Just. 21, 4, 4:

    nomen alicui,

    Liv. 8, 15, 8; cf.

    nomina,

    to incur debts, Cic. Off. 3, 14, 59:

    odium vitae,

    Plin. 20, 18, 76, § 199:

    officium suum,

    Ter. Phorm. 4, 5, 12:

    omnia amici causa,

    Cic. Lael. 10, 35; id. Fam. 5, 11, 2:

    opinionem alicui,

    id. Div. in Caecil. 14, 45:

    orationem,

    id. de Or. 1, 14, 63; id. Brut. 8, 30; id. Or. 51, 172:

    otia alicui,

    to grant, Verg. E. 1, 6:

    pacem,

    to conclude, Cic. Off. 3, 30, 109:

    pecuniam ex aliqua re,

    id. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    periculum,

    Ter. Eun. 3, 2, 23; id. Heaut. 2, 1, 9; Tac. A. 13, 33; 16, 19; Sall. C. 33, 1: perniciem alicui, to cause, = parare, Tac. H. 2, 70:

    planum,

    Cic. Rosc. Am. 19, 54:

    potestatem,

    id. Cat. 3, 5, 11; id. Rep. 2, 28:

    praedam,

    Caes. B. G. 4, 34, 5; Cic. Verr. 2, 1, 60, § 156; Plaut. Poen. 3, 6, 8:

    praedas ab aliquo,

    Nep. Chabr. 2, 2:

    proelium,

    to join, Caes. B. G. 1, 13; Cic. Deiot. 5, 13; Liv. 25, 1, 5; Tac. H. 4, 79; id. A. 12, 40:

    promissum,

    Cic. Off. 3, 25, 95:

    pudorem,

    Liv. 3, 31, 3:

    ratum,

    id. 28, 39, 16:

    rem,

    Ter. Ad. 2, 2, 12:

    reum,

    to accuse, Cic. Verr. 2, 2, 38: risum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1; Quint. 6, 1, 40; 48:

    scelus,

    to commit, Tac. H. 1, 40:

    securitatem alicui,

    Liv. 36, 41, 1:

    sermonem,

    Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66:

    significationem ignibus,

    Caes. B. G. 2, 33, 3:

    silentium,

    Liv. 24, 7, 12:

    somnum,

    to induce, Juv. 3, 282:

    spem,

    Cic. Att. 3, 16; Liv. 30, 3, 7:

    spiritus,

    id. 30, 11, 3:

    stercus,

    Col. 2, 15:

    stipendia,

    Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27, 1; 5, 7, 5:

    stomachum alicui,

    Cic. Att. 5, 11, 2; id. Fam. 1, 9, 10:

    suavium alicui,

    Plaut. As. 4, 1, 53:

    suspicionem,

    Cic. Fl. 33, 83:

    taedium alicujus rei,

    Liv. 4, 57, 11:

    terrorem iis,

    to inflict, id. 10, 25, 8:

    timorem,

    to excite, id. 6, 28, 8:

    mihi timorem,

    Cic. Fam. 10, 18, 2:

    totum,

    Dig. 28, 5, 35:

    transitum alicui,

    Liv. 26, 25, 3:

    turbam,

    Ter. Eun. 4, 1, 2:

    urinam,

    Col. 6, 19:

    usum,

    Quint. 10, 3, 28:

    vadimonium,

    Cic. Quint. 18, 57:

    verbum, verba,

    to speak, talk, id. Verr. 2, 4, 65, § 147:

    verbum,

    to invent, id. Fin. 3, 15, 51:

    versus,

    id. Q. Fr. 3, 5:

    vestigium,

    id. Rab. Post. 17, 47: viam [p. 717] sibi, Liv. 3, 5, 6:

    vim alicui or in aliquem,

    id. 38, 24, 4; 3, 5, 5:

    vires,

    to get, acquire, Quint. 10, 3, 3:

    vitium,

    Cic. Top. 3, 15 al. —
    (β).
    With ut, ne, quin, or the simple subj.:

    faciam, ut ejus diei locique meique semper meminerit,

    Plaut. Capt. 4, 2, 20:

    facere ut remigret domum,

    id. Pers. 4, 6, 3; id. Capt. 3, 4, 78; 4, 2, 77:

    ea, quantum potui, feci, ut essent nota nostris,

    Cic. Ac. 1, 2, 8:

    facito, ut sciam,

    id. Att. 2, 4, 4:

    non potuisti ullo modo facere, ut mihi illam epistolam non mitteres,

    id. ib. 11, 21, 1:

    si facis ut patriae sit idoneus,

    Juv. 14, 71:

    ut nihil ad te dem litterarum facere non possum,

    Cic. Ac. 8, 14, 1; for which, with quin:

    facere non possum, quin ad te mittam,

    I cannot forbear sending, id. ib. 12, 27, 2:

    fecisti, ut ne cui maeror tuus calamitatem afferret,

    id. Clu. 60, 168:

    fac, ne quid aliud cures,

    id. Fam. 16, 11, 1:

    domi assitis, facite,

    Ter. Eun. 3, 2, 53:

    fac fidele sis fidelis,

    Plaut. Capt. 2, 3, 79:

    fac cupidus mei videndi sis,

    Cic. Fam. 5, 21, 5:

    fac cogites,

    id. ib. 11, 3, 4.—In pass.:

    fieri potest, ut recte quis sentiat, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 3, 6: potest fieri, ut iratus dixerit, etc., Crass. ap. Cic. de Or. 2, 70, 285:

    nec fieri possit, ut non statim alienatio facienda sit,

    id. Lael. 21, 76; so with ut non, id. Verr. 2, 2, 77, § 190 (Zumpt, Gram. § 539).—
    (γ).
    With inf. = efficere, curare, to cause (rare):

    nulla res magis talis oratores videri facit,

    Cic. Brut. 38, 142; Pall. 6, 12:

    aspectus arborum macrescere facit volucres inclusas,

    Varr. R. R. 3, 5, 3; Sall. Fragm. ap. Sen. Ep. 114:

    qui nati coram me cernere letum Fecisti,

    Verg. A. 2, 539; Ov. H. 17, 174:

    mel ter infervere facito,

    Col. 12, 38, 5 (perh. also in Ov. H. 6, 100, instead of favet, v. Loers. ad h. l.; cf. infra, B. 4.).—
    (δ).
    Absol.:

    ego plus, quam feci, facere non possum,

    Cic. Fam. 11, 14, 3:

    faciam, ut potero, Laeli,

    id. de Sen. 3, 7; cf. id. Rep. 1, 24:

    noli putare, pigritia me facere, quod non mea manu scribam,

    id. Att. 16, 15, 1; so,

    facere = hoc or id facere,

    Lucr. 4, 1112 (cf. Munro ad loc.); 1153: vereor ne a te rursus dissentiam. M. Non facies, Quinte, Cic. Leg. 3, 15, 33;

    so after scribam,

    id. Att. 16, 16, 15:

    nominaverunt,

    id. Rep. 2, 28, 50;

    after disserere: tu mihi videris utrumque facturus,

    id. ib. 2, 11, 22;

    after fingere: ut facit apud Platonem Socrates,

    id. ib.:

    necesse erit uti epilogis, ut in Verrem Cicero fecit,

    Quint. 6, 1, 54:

    qui dicere ac facere doceat,

    id. 2, 3, 11:

    faciant equites,

    Juv. 7, 14; Liv. 42, 37, 6:

    petis ut libellos meos recognoscendos curem. Faciam,

    Plin. Ep. 4, 26, 1; 5, 1, 4 et saep. (cf. the use of facio, as neutr., to resume or recall the meaning of another verb, v. II. E. infra; between that use and this no line can be drawn).
    B.
    In partic.
    1.
    With a double object, to make a thing into something, to render it something:

    senatum bene firmum firmiorem vestra auctoritate fecistis,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    te disertum,

    id. ib. 2, 39 fin.:

    iratum adversario judicem,

    id. de Or. 1, 51, 220:

    heredem filiam,

    to appoint, constitute, id. Verr. 2, 1, 43, § 111:

    aliquem regem,

    Just. 9, 6:

    aliquem ludos,

    Plaut. Aul. 2, 2, 75:

    aliquem absentem rei capitalis reum,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 93:

    animum dubium,

    id. de Imp. Pomp. 10, 27:

    injurias irritas,

    id. Verr. 2, 2, 26, § 63:

    vectigalia sibi deteriora,

    Caes. B. G. 1, 36, 4:

    hi consules facti sunt,

    Cic. de Sen. 5, 14:

    disciplina doctior facta civitas,

    id. Rep. 2, 19:

    di ex hominibus facti,

    id. ib. 2, 10; cf.:

    tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti,

    Sall. J. 10, 2.—In pass.:

    quo tibi sumere depositum clavum fierique tribuno?

    to become a tribune, Hor. S. 1, 6, 25.—
    2.
    to value, esteem, regard a person or thing in any manner (like the Engl. make, in the phrase to make much of).—Esp. with gen. pretii:

    in quo perspicere posses, quanti te, quanti Pompeium, quem unum ex omnibus facio, ut debeo, plurimi, quanti Brutum facerem,

    Cic. Fam. 3, 10, 2:

    te quotidie pluris feci,

    id. ib. 3, 4, 2:

    voluptatem virtus minimi facit,

    id. Fin. 2, 13, 42:

    dolorem nihili facere,

    to care nothing for, to despise, id. ib. 27, 88:

    nihili facio scire,

    Plaut. Pers. 2, 2, 42:

    negat se magni facere, utrum, etc.,

    Quint. 11, 1, 38:

    parum id facio,

    Sall. J. 85, 31: si illi aliter nos faciant quam aequum sit. Plaut. Stich. 1, 1, 43.—
    3.
    With gen., to make a thing the property of a person, subject it to him: omnia, quae mulieris fuerunt, viri fiunt, Cic. Top. 4, 23.—Esp.: facere aliquid dicionis alicujus, to reduce to subjection under a person or power:

    omnem oram Romanae dicionis fecit,

    Liv. 21, 60, 3:

    dicionis alienae facti,

    id. 1, 25, 13; 5, 27, 14; cf.: ut munus imperii beneficii sui faceret, to make it ( seem) his own bounty, Just. 13, 4, 9:

    ne delecto imperatore alio sui muneris rempublicam faceret,

    Tac. A. 15, 52.—
    4.
    To represent a thing in any manner, to feign, assert, say. —Constr. with acc. and adj. or part., or with acc. and inf.
    (α).
    Acc. and part.:

    in eo libro, ubi se exeuntem e senatu et cum Pansa colloquentem facit,

    id. Brut. 60, 218:

    Xenophon facit... Socratem disputantem,

    id. N. D. 1, 12, 31; cf.:

    ejus (Socratis) oratio, qua facit eum Plato usum apud judices,

    id. Tusc. 1, 40 fin. al.—
    (β).
    Acc. and inf.:

    qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum,

    Ter. Heaut. prol. 31:

    fecerat et fetam procubuisse lupam,

    Verg. A. 8, 630; cf. Ov. M. 6, 109, v. Bach ad h. l.:

    poetae impendere apud inferos saxum Tantalo faciunt,

    Cic. Tusc. 4, 16, 35:

    quem (Herculem) Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulixe,

    id. N. D. 3, 16, 41:

    Plato construi a deo mundum facit,

    id. ib. 1, 8, 19:

    Plato Isocratem laudari fecit a Socrate,

    id. Opt. Gen. 6, 17; id. Brut. 38, 142:

    M. Cicero dicere facit C. Laelium,

    Gell. 17, 5, 1:

    caput esse faciunt ea, quae perspicua dicunt,

    Cic. Fia. 4, 4, 8, v. Madv. ad h. l.—
    (γ).
    In double construction:

    Polyphemum Homerus cum ariete colloquentem facit ejusque laudare fortunas,

    Cic. Tusc. 5, 39 fin.
    5.
    To make believe, to pretend:

    facio me alias res agere,

    Cic. Fam. 15, 18:

    cum verbis se locupletem faceret,

    id. Fl. 20:

    me unum ex iis feci, qui, etc.,

    id. Planc. 27, 65.—
    6.
    Hypothetically in the imper. fac, suppose, assume:

    fac, quaeso, qui ego sum, esse te,

    Cic. Fam. 7, 23, 1; cf.:

    fac potuisse,

    id. Phil. 2, 3, 5:

    fac animos non remanere post mortem,

    id. Tusc. 1, 34, 82; 1, 29, 70:

    fac velit,

    Stat. Ach. 2, 241:

    fac velle,

    Verg. A. 4, 540.—
    7.
    In mercant. lang., to practise, exercise, follow any trade or profession:

    cum mercaturas facerent,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72:

    naviculariam,

    id. ib. 2, 5, 18, §

    46: argentariam,

    id. ib. 2, 5, 49, § 155; id. Caecin. 4, 10:

    topiariam,

    id. Q. Fr. 3, 1, 2, § 5:

    haruspicinam,

    id. Fam. 6, 18, 1:

    praeconium,

    id. ib.; so,

    piraticam,

    id. Post. Red. in Sen. 5, 11:

    medicinam,

    Phaedr. 1, 14, 2.—
    8.
    In relig. lang., like the Gr. rhezein, to perform or celebrate a religious rite; to offer sacrifice, make an offering, to sacrifice:

    res illum divinas apud eos deos in suo sacrario quotidie facere vidisti,

    Cic. Verr. 2, 4, 8, § 18:

    sacra pro civibus,

    id. Balb. 24, 55:

    sacrificium publicum,

    id. Brut. 14, 56.— Absol.:

    a sacris patriis Junonis Sospitae, cui omnes consules facere necesse est, consulem avellere,

    Cic. Mur. 41, 90.—With abl.:

    cum faciam vitula pro frugibus,

    Verg. E. 3, 77:

    catulo,

    Col. 2, 22, 4.— Pass. impers.:

    cum pro populo fieret,

    Cic. Att. 1, 13, 3:

    quibus diis decemviri ex libris ut fieret, ediderunt,

    Liv. 37, 3, 5.—
    9.
    In gram., to make, form in inflecting:

    cur aper apri et pater patris faciat?

    Quint. 1, 6, 13; so id. 14; 15; 27; cf.:

    sic genitivus Achilli et Ulixi fecit,

    id. 1, 5, 63; 1, 6, 26:

    eadem (littera) fecit ex duello bellum,

    id. 1, 4, 15.—
    10.
    In late Lat., (se) facere aliquo, to betake one's self to any place:

    intra limen sese facit,

    App. 5, p. 159, 25;

    without se: homo meus coepit ad stelas facere,

    Petr. 62:

    ad illum ex Libya Hammon facit,

    Tert. Pall. 3.—
    11.
    Peculiar phrases.
    a.
    Quid faciam (facias, fiet, etc.), with abl., dat., or (rare) with de, what is to be done with a person or thing? quid hoc homine facias? Cic. Sest. 13, 29; id. Verr. 2, 2, 16, § 40:

    nescit quid faciat auro,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 100:

    quid tu huic homini facias?

    Cic. Caecin. 11, 30; cf.:

    quid enim tibi faciam,

    id. Att. 7, 3, 2: quid faceret huic conclusioni, i. e. how should he refute, etc., id. Ac. 2, 30, 96:

    quid facias illi?

    Hor. S. 1, 1, 63:

    miserunt Delphos consultum quidnam facerent de rebus suis,

    Nep. Them. 2: quid fecisti scipione? what have you done with the stick? or, what has become of it? Plaut. Cas. 5, 4, 6; cf. id. ib. 5, 4, 9.—In pass.:

    quid Tulliola mea fiet?

    Cic. Fam. 14, 4, 3:

    quid illo fiet? quid me?

    id. Att. 6, 1, 14:

    quid fiet artibus?

    id. Ac. 2, 33, 107:

    quid mihi fiet?

    Ov. A. A. 1, 536:

    quid de illa fiet fidicina igitur?

    Plaut. Ep. 1, 2, 48: de fratre quid fiet? Ter. Ad. 5, 9, 39.— Absol.:

    quid faciat Philomela? fugam custodia claudit?

    Ov. M. 6, 572:

    quid facerem? neque servitio me exire licebat, etc.,

    Verg. E. 1, 41 al. —
    b.
    Fit, factum est aliquo or aliqua re, it happens to, becomes of a person or thing:

    volo Erogitare, meo minore quid sit factum filio,

    Plaut. Capt. 5, 1, 32:

    nec quid deinde iis (elephantis) factum sit, auctores explicant,

    Plin. 8, 6, 6, § 17:

    quid eo est argento factum?

    Plaut. Most. 3, 1, 106.—Hence,
    (β).
    Esp., si quid factum sit aliquo, if any thing should happen to one (i. q. si quid acciderit humanitus), euphemistically for if one should die:

    si quid eo factum esset, in quo spem essetis habituri?

    Cic. de Imp. Pomp. 20, 59; cf.:

    eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit,

    Plaut. Poen. 5, 1, 23. —
    c.
    Ut fit, as it usually happens, as is commonly the case:

    praesertim cum, ut fit, fortuito saepe aliquid concluse apteque dicerent,

    Cic. Or. 53, 177:

    queri, ut fit, incipiunt,

    id. Verr. 2, 2, 23, § 56:

    dum se uxor, ut fit, comparat,

    id. Mil. 10, 28:

    fecit statim, ut fit, fastidium copia,

    Liv. 3, 1, 7.—
    d.
    Fiat, an expression of assent, so be it! very good! fiat, geratur mos tibi, Plaut. Ps. 1, 5, 146; id. As. 1, 1, 27; id. Am. 2, 2, 138; id. Most. 4, 3, 44 al.—
    e.
    Dictum ac factum, no sooner said than done, without delay, at once; v. dictum under dico, A. d.—
    12.
    In certain phrases the ellipsis of facere is common, e. g. finem facere:

    Quae cum dixisset, Cotta finem,

    Cic. N. D. 3, 40, 94; id. Fin. 4, 1 init. —With nihil aliud quam, quid alium quam, nihil praeterquam, which often = an emphatic Engl. only (but not in Cic.):

    Tissaphernes nihil aliud quam bellum comparavit,

    Nep. Ages. 2:

    per biduum nihil aliud quam steterunt parati,

    Liv. 34, 46; Suet. Caes. 20; id. Aug. 83; Liv. 2, 63; 4, 3; 3, 26.—So with nihil amplius quam, nihil prius quam, nihil minus quam, Liv. 26, 20; 35, 11; Suet. Dom. 3.
    II.
    Neutr.
    A.
    With adverbs, to do, deal, or act in any manner:

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7;

    v. recte under rego: bene fecit Silius, qui transegerit,

    Cic. Att. 12, 24, 1:

    seu recte seu perperam,

    to do right or wrong, id. Quint. 8, 31:

    Dalmatis di male faciant,

    id. Fam. 5, 11 fin.:

    facis amice,

    in a friendly manner, id. Lael. 2, 9; cf.:

    per malitiam,

    maliciously, id. Rosc. Com. 7, 21:

    humaniter,

    id. Q. Fr. 2, 1, 1:

    imperite,

    id. Leg. 1, 1, 4:

    tutius,

    Quint. 5, 10, 68:

    voluit facere contra huic aegre,

    Ter. Eun. 4, 1, 10: bene facere, to profit, benefit (opp. male facere, to hurt, injure), Ter. Ad. 5, 8, 25; 5, 7, 19; Plaut. Most. 3, 2, 22; id. Capt. 5, 2, 23; v. also under benefacio and benefactum.—
    B.
    Facere cum or ab aliquo, to take part with one, to side with one; and opp. contra (or adversus) aliquem, to take part against one:

    si respondisset, idem sentire et secum facere Sullam,

    Cic. Sull. 13, 36; cf.:

    cum illo consulem facere,

    id. Att. 6, 8, 2; and:

    secum consules facere,

    id. Planc. 35, 86:

    auctoritatem sapientissimorum hominum facere nobiscum,

    id. Caecin. 36, 104; cf.:

    rem et sententiam interdicti mecum facere fatebatur,

    id. ib. 28, 79:

    cum veritas cum hoc faciat,

    is on his side, id. Quint. 30, 91:

    commune est, quod nihilo magis ab adversariis quam a nobis facit,

    id. Inv. 1, 48, 90:

    omnes damnatos, omnes ignominia affectos illac (a or cum Caesare) facere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    quae res in civitate duae plurimum possunt, eae contra nos ambae faciunt in hoc tempore,

    id. Quint. 1, 1:

    neque minus eos cum quibus steterint quam adversus quos fecerint,

    Nep. Eum. 8, 2:

    cum aliquo non male facere,

    to be on good terms with, Ov. Am. 3, 762.—
    C.
    In late Lat. facere cum aliqua = vivere cum aliqua, to live in matrimony, to be married, Inscr. Orell. 4646. —
    D.
    Ad aliquid, alicui, or absol., to be good or of use for any thing; to be useful, of service:

    chamaeleon facit ad difficultatem urinae,

    Plin. 22, 18, 21, § 46; Scrib. Comp. 122:

    ad talem formam non facit iste locus,

    Ov. H. 16, 190; cf. id. ib. 6, 128; id. Am. 1, 2, 16 al.:

    radix coronopi coeliacis praeclare facit,

    Plin. 22, 19, 22, § 48; so with dat., Plin. Val. 2, 1; Prop. 3 (4), 1, 20:

    facit autem commode ea compositio, quam, etc.,

    Col. 7, 5, 7; 8, 17, 13:

    nec caelum, nec aquae faciunt, nec terra, nec aurae,

    do not benefit me, Ov. Tr. 3, 8, 23:

    mire facit in peroratione confessio,

    Quint. 11, 3, 173; 171; cf. with a subject-clause: plurimum facit, totas diligenter [p. 718] nosse causas, id. 6, 4, 8: ad aliquid or alicui signifies also to suit, fit:

    non faciet capiti dura corona meo,

    Prop. 3, 1, 19; cf. Ov. H. 16, 189.—
    E.
    Like the Gr. poiein or dran, and the Engl. to do, instead of another verb (also for esse and pati):

    factum cupio (sc. id esse),

    Plaut. Truc. 4, 4, 24:

    factum volo,

    id. Bacch. 3, 3, 91; id. Most. 3, 2, 104:

    an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi facere non potuerunt?

    Cic. Tusc. 5, 32, 90:

    nihil his in locis nisi saxa et montes cogitabam: idque ut facerem, orationibus inducebar tuis,

    id. Leg. 2, 1, 2; cf.:

    Demosthenem, si illa pronuntiare voluisset, ornate splendideque facere potuisse,

    id. Off. 1, 1 fin.; and:

    cur Cassandra furens futura prospiciat, Priamus sapiens hoc idem facere nequeat?

    id. Div. 1, 39, 85; so id. Ac. 2, 33, 107; id. Att. 1, 16, 13; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 2; Nep. Chabr. 3, 4; 4, 3 al.:

    vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus ille Siculo fecit tyranno (here also with the case of the preceding verb),

    Cic. Fin. 2, 24 fin. (v. Madv. ad h. l. p. 278):

    jubeas (eum) miserum esse, libenter quatenus id facit (i. e. miser est),

    what he is doing, Hor. S. 1, 1, 64:

    in hominibus solum existunt: nam bestiae simile quiddam faciunt (i. q. patiuntur or habent),

    Cic. Tusc. 4, 14; so,

    ne facias quod Ummidius quidam (= ne idem experiaris, ne idem tibi eveniat),

    Hor. S. 1, 1, 94. —
    F.
    Facere omitted, especially in short sentences expressing a judgment upon conduct, etc.:

    at stulte, qui non modo non censuerit, etc.,

    Cic. Off. 3, 27, 101.—Hence,
    1.
    factus, a, um, P. a.
    A.
    As adjective ante-class. and very rare:

    factius nihilo facit, sc. id, i. e. nihilo magis effectum reddit,

    is no nearer bringing it about, Plaut. Trin. 2, 3, 6; cf. Lorenz ad loc.—Far more freq.,
    B.
    In the neutr. as subst.: factum, i ( gen. plur. factum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 Trag. 81), that which is done, a deed, act, exploit, achievement (syn.: res gestae, facinus).
    1.
    In gen.:

    depingere,

    Ter. Phorm. 1, 5, 38:

    facere factum,

    Plaut. Truc. 2, 7, 5; id. Mil. 3, 1, 139:

    dicta et facta,

    Ter. Eun. 5, 4, 19; id. Heaut. 4, 5, 12:

    opus facto est,

    id. Phorm. 4, 5, 4:

    ecquod hujus factum aut commissum non dicam audacius, sed, etc.,

    Cic. Sull. 26, 72: meum factum probari abs te triumpho gaudio, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 1;

    14, 9, 2: quod umquam eorum in re publica forte factum exstitit?

    id. ib. 8, 14, 2:

    praeclarum atque divinum,

    id. Phil. 2, 44, 114:

    egregium,

    id. Fam. 10, 16, 2; id. Cael. 10, 23:

    factum per se improbabile,

    Quint. 7, 4, 7; 6, 1, 22:

    illustre,

    Nep. Arist. 2, 2; cf.:

    illustria et gloriosa,

    Cic. Fin. 1, 11, 37:

    forte,

    id. Att. 8, 14, 2:

    dira,

    Ov. M. 6, 533:

    nefanda,

    id. H. 14, 16 al.; but also with the adv.:

    recte ac turpiter factum,

    Caes. B. G. 7, 80, 5; cf.:

    multa huius (Timothei) sunt praeclare facta sed haec maxime illustria,

    Nep. Timoth. 1, 2;

    v. Zumpt, Gram. § 722, 2: dimidium facti, qui coepit, habet,

    Hor. Ep. 1, 2, 40:

    quo facto aut dicto adest opus,

    Plaut. Am. 1, 1, 15 et saep.:

    famam extendere factis,

    Verg. A. 10, 468: non hominum video. non ego facta boum, doings, i. e. works, Ov. H. 10, 60.—
    2.
    In partic., bonum factum, like the Gr. agathê tuchê, a good deed, i. e. well done, fortunate (ante-class. and post-Aug.):

    bonum factum'st, edicta ut servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16; cf. id. ib. 44; cf.:

    hoc factum est optimum, ut, etc.,

    id. Ps. 1, 2, 52:

    majorum bona facta,

    Tac. A. 3, 40; cf. id. ib. 3, 65. —At the commencement of edicts, Suet. Caesar, 80; id. Vit. 14; Aur. Vict. Vir. Ill. 49, 17; Tert. Pudic. 1.—(But in the class. per. factum in this sense is a participle, and is construed with an adv.:

    bene facta,

    Sall. C. 8, 5; id. J. 85, 5; Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    recte, male facta,

    id. Off. 2, 18, 62:

    male facto exigua laus proponitur,

    id. Leg. Agr. 2, 2, 5; id. Brut. 43, 322; Quint. 3, 7, 13; cf. Krebs, Antibarb. p. 460).—
    * 2.
    facteon, a word jestingly formed by Cicero, after the analogy of the Greek, for faciendum: quare, ut opinor, philosophêteon, id quod tu facis, et istos consulatus non flocci facteon, Cic. Att. 1, 16, 13 Orell. N. cr. (for facteon, Ernesti has eateon).

    Lewis & Short latin dictionary > facio

  • 10 facio

    fēcī, factum, ere (арх.: imper. face = fac ; fut. II faxo = fecero; pf. conjct. faxim = fecerim; pass. см. fīo)
    1) делать (statua ex aere facta C; scuta ex cortĭce f. Cs); производить, совершать (impĕtum in hostem C; eruptiones ex oppīdo Cs; incursionem L); изготовлять, выделывать (caseum, vinum Vr); строить, сооружать (muros, classem, pontem in Arări Cs); раскидывать, разбивать (castra Cs, C); разводить, добывать ( ignem ex lignis C); прокладывать, проводить (viam sibi L; semĭtam Pl)
    quo facto Pt — когда это было сделано (совершено, готово), т. е. после этого
    2) воспитывать, формировать ( mores Sen)
    3) производить, порождать, выделять ( calorem PM); класть, откладывать ( ova Vr); выводить (pullos Vr; subolem Col, PM); давать ( multam herbam Col)
    f. verba C, Lговорить
    5) сочинять, слагать (orationem C; versus C, H); составлять, писать ( litteras ad aliquem C)
    6) грам. образовывать (cado facit cecidi, spondeospopondi, pingo — pinxi etc. Q)
    7) разрешать, позволять, предоставлять ( alicui transĭtum L)
    f. alicui potestatem (gratiam или copiam) dicendi L — позволить говорить (предоставить слово) кому-л.
    8) поступать, действовать, вести себя (humaniter C; arroganter Cs; bene, male alicui Pl, Ter etc.; contra aliquem Sl)
    alicui aegre f. Ter — огорчать кого-л.
    f. cum (ab) aliquo C, Nep etc. — действовать заодно с кем-л. (поддерживать кого-л.)
    f. adversus aliquem L etc. — быть (действовать) против кого-л.
    9) ( о правонарушениях) совершать (scelus, facinus, caedem, furtum Pl, C etc.)
    10) приносить в жертву (Jovi aliquid L или aliquā re Vr)
    11) (тж. bene f. Sen etc.) благотворно действовать, помогать
    nec coelum nec aquae faciunt O — плохо действуют (на меня здесь) и климат, и вода
    12) быть полезным, иметь значение
    13) давать (alicui suavium Pl, cognomen alicui L; alicui otia V)
    gratiam f. delicti Sl — прощать (чью-л.) провинность
    14) брать, забирать, захватывать (praedam Cs, Nep; manubias C)
    15) получать (stipendia Sl, L); зарабатывать (lucrum C; assem Pt); наживать, накоплять ( maximam pecuniam C)
    corpus f. CC, Phполнеть
    16) собирать, взыскивать ( tribūtum C)
    17) набирать (exercitum C, VP; auxilia mercēde T)
    18) проделывать, проходить, пробегать (iter C; cursu quinquaginta stadia Just)
    19) проводить (annum in aliquā re Dig; aliquot dies unā Sen)
    20) составлять, равняться (duplicatum jugĕrum Col; dodrantem bonorum Dig)
    21) приносить, воздавать ( gratulationem alicui C)
    gratiam f. alicui alicujus rei L — благодарить кого-л. за что-л.
    22) заниматься (какой-л. профессией)
    medicinam f. alicui C — лечить кого-л.
    23) быть способным (пригодным), подходить, соответствовать ( ad aliquid или alicui rei)
    24) заключать (pacem, indutias C)
    25) совершать, осуществлять, проводить
    f. bellum Csначинать войну или Cs, C вести войну
    fugam f. Sl, Lобращать и обращаться в бегство
    f. moram alicui Pl, C — задерживать кого-л.
    26) выполнять (promissa C; imperata Cs)
    27) устраивать (cenas, ludos C)
    28) возбуждать, вызывать (desiderium alicui alicujus rei L; spem C, L; suspicionem C); причинять, доставлять ( dolorem alicui C); внушать (metum CC, T, L)
    f. fletum C и f. flere Oдоводить до слёз
    fidem alicui f. L — внушить кому-л. уверенность (убедить кого-л.) (в чём-л.)
    29) обусловливать, создавать
    quid sit, quod memoriam facit Q — (вопрос о том), в чём сущность памяти
    30) терпеть, нести (detrimentum, damnum C)
    f. vitium C, PM — приходить в негодность, портиться
    31) допускать, (пред)полагать, воображать
    fac, qui ego sum, esse te C — вообрази, что ты — я, т. е. представь себя на моём месте
    se f. — делать вид, прикидываться (se f. alias res agere C)
    32) делать (кого-л. кем-л.), выбирать или назначать (aliquem herēdem, consulem C etc.)
    f. aliquem reum C — привлечь кого-л. к судебной ответственности
    aliquem testem f. Ter, L — взять кого-л. в свидетели
    se aliquem f. Ter, C — прикинуться кем-л. (выдать себя за кого-л.)
    33) превращать, обращать (Siciliam provinciam f. VP)
    aliquem certum ( certiorem) f. Pl, V etc. — поставить кого-л. в известность
    34) делать чьим-л. достоянием, присваивать
    optionem alicujus f. Sl — предоставить кому-л. выбор
    aliquem sui juris f. VP — подчинить себе кого-л.
    aliquem proprii juris f. Just — предоставить кому-л. независимость
    aliquam terram suam f. Cs — завладеть какой-л. землёй
    35) ценить, уважать, ставить (maximi, pluris, parvi, minimi, nihili Pl, Ter, C etc.)
    aequi bonique f. aliquid C — быть вполне удовлетворённым чём-л.
    36) выводить на сцену, представлять (bonas matrōnas, meretrīces malas Ter)
    37) (тж. se f.) отправляться, направляться ( ad stelas Pt)
    se intra limen f. Apпереступить порог
    38) pass. (см. fīo) бывать, случаться, происходить
    incumbite in causam, ut facitis O — работайте (и впредь) над этим, как работаете
    f. non possum, quin ad te litteras mittam C — не могу (удержаться, чтобы) не послать тебе письма
    40) euph.
    si quid eo factum esset C — если с ним что-л. случится (т. е. если он умрёт)
    suae rei causā f. Ptventrem exonerare
    f. Ctl, Pers, J, O, Pt, Mconcumbere
    41) (как вспом. гл. для описательно-подчёркнутой императивности)
    fac fideli sis fidelis Pl — будь верен тому, кто верен (тебе)

    Латинско-русский словарь > facio

  • 11 contraho

    contrăho, ĕre, traxi, tractum - tr. - [st2]1 [-] rassembler, réunir. [st2]2 [-] lier, contracter (une alliance); conclure, faire une transaction. [st2]3 [-] produire, causer, faire, provoquer, faire naître, engager (un combat); s'attirer, encourir, commettre. [st2]4 [-] contracter (une maladie). [st2]5 [-] resserrer, diminuer, contracter, amoindrir, réduire; figer (en parl. d'un liquide); arrêter (une diarrhée, un vomissement). [st2]6 [-] au fig. serrer, restreindre, réprimer.    - contrahere vela, Hor.: carguer les voiles, replier les voiles.    - contrahere negotium cum aliquo: faire des affaires avec qqn, traiter d’affaires avec qqn.    - contrahere negotium alicui: causer de l'embarras à qqn.    - molestias contrahere, Cic. Fam. 2, 16, 5: s'attirer des désagréments.    - saginam corporis contrahere, Just. 21, 2: prendre trop d'embonpoint.    - contrahere perjurium: commettre un parjure.    - contrahere bellum alicui cum aliquo: attirer à qqn une guerre avec qqn.    - copias contrahere: réunir des troupes.    - frontem contrahere: contracter le front, rider le front.    - morbum contrahere: contracter une maladie.    - contrahere animos: attrister les coeurs.
    * * *
    contrăho, ĕre, traxi, tractum - tr. - [st2]1 [-] rassembler, réunir. [st2]2 [-] lier, contracter (une alliance); conclure, faire une transaction. [st2]3 [-] produire, causer, faire, provoquer, faire naître, engager (un combat); s'attirer, encourir, commettre. [st2]4 [-] contracter (une maladie). [st2]5 [-] resserrer, diminuer, contracter, amoindrir, réduire; figer (en parl. d'un liquide); arrêter (une diarrhée, un vomissement). [st2]6 [-] au fig. serrer, restreindre, réprimer.    - contrahere vela, Hor.: carguer les voiles, replier les voiles.    - contrahere negotium cum aliquo: faire des affaires avec qqn, traiter d’affaires avec qqn.    - contrahere negotium alicui: causer de l'embarras à qqn.    - molestias contrahere, Cic. Fam. 2, 16, 5: s'attirer des désagréments.    - saginam corporis contrahere, Just. 21, 2: prendre trop d'embonpoint.    - contrahere perjurium: commettre un parjure.    - contrahere bellum alicui cum aliquo: attirer à qqn une guerre avec qqn.    - copias contrahere: réunir des troupes.    - frontem contrahere: contracter le front, rider le front.    - morbum contrahere: contracter une maladie.    - contrahere animos: attrister les coeurs.
    * * *
        Contraho, contrahis, pen. corr. contraxi, contractum, contrahere. Virgil. Amasser, Assembler.
    \
        Crura contrahere. Ouid. Retirer ses jambes.
    \
        Contrahere collum. Cic. Retirer, Accourcir, Serrer contre les espaules.
    \
        Contrahere se. Cic. Se serrer et retirer en un monceau, Se raccourcir.
    \
        Contrahere ad colloquium. Liu. Faire assemblee pour parlementer.
    \
        Contrahere ad colloquium gentes feras. Plin. Assembler pour parlementer ensemble et communiquer.
    \
        Ea molestissime ferre homines debent, quae ipsorum culpa contracta sunt. Cic. Qui sont advenues par leurs faultes.
    \
        Contrahere, Coagulare. Plin. Fici succus coaguli modo lac contrahit. Il fait prendre et cailler le laict, comme la tournure.
    \
        Contrahere aes alienum. Cicero. Faire beaucoup de debtes, S'endebter.
    \
        AEruginem. Plin. Accueillir la rouille, S'enrouiller.
    \
        Amicitiam virtus contrahit. Cic. Attire à amitié, ou Attraict.
    \
        Animum contrahit musica: cui opponitur Remittit. Cic. Elle rend triste et pensif.
    \
        Ne contrahas aut demittas animum. Cicero. Ayes tousjours bon courage.
    \
        Qui contraxerant eis cum Carthaginiesibus bellum. Liu. Qui leur avoyent engendré ceste guerre contre, etc.
    \
        Beneuolentiam a persona nostra contrahere. Author ad Herennium. Attraire.
    \
        Causam mortis sibi contrahere. Plin. Estre cause de sa mort.
    \
        Certamen. Liu. Combatre.
    \
        Cicatrices vulnerum. Plinius. Retirer et reserrer les cicatrices, Appetisser.
    \
        Cladem. Liu. Si sua temeritate contractae cladi superesset. S'il survivoit la perte et desconfiture, ou s'il vivoit apres la perte et desconfiture advenue par son oultrecuidance.
    \
        Culpam. Pomponius. Cic. Faire une faulte.
    \
        Damnum. Cic. Recevoir dommage.
    \
        Frontem. Cic. Fronser ou rider le front, Soy refrongner, Faire mauvaise chere.
    \
        Inimicitias. Quintil. Acquerir inimitiez.
    \
        Iram alicuius sibi contrahere. Ouid. Faire courroucer aucun contre nous, Gaigner ou acquerir l'ire et courroux d'aucun.
    \
        Iter. Propert. Accourcir, Abbreger.
    \
        Iura. Stat. Ne point user de rigueur.
    \
        Lites. Cic. Commencer proces.
    \
        Litigium inter aliquos. Plaut. Faire ou esmouvoir noise, Mettre debat et dissension.
    \
        Malum contrahitur. Celsus. On prend mal ou maladie.
    \
        Morbum. Plin. Gaigner une maladie.
    \
        Nefas. Liu. Violer la religion.
    \
        Noxam. Columel. Tomber en maladie, Gaigner un mal, Se gaster, S'empirer.
    \
        Odium. Author ad Herennium. Se faire hair.
    \
        Offensionem. Cic. Causer quelque inimitié.
    \
        Opus ingens in minores gyros. Stat. Serrer, Appetisser.
    \
        Orationem contrahere, et Dilatare, contraria. Cic. Accourcir, Abbreger. \ Periculum. Liu. Se mettre en danger.
    \
        Piaculum sibi et Reipublicae. Liu. Faire une offense, dont il fault que luy et la Republique se purge et satisface.
    \
        Pituitam. Celsus. Engendrer, Faire venir.
    \
        Poenam sibi. Caesar. Estre cause de la peine qu'on endure.
    \
        Rationem cum aliquo. Cic. Avoir à faire avec aucun.
    \
        Tempus. Plin. iunior. Abbreger.
    \
        Tristitiam contrahere dicuntur bilis atra. Cels. Engendrer, Causer.
    \
        Aduersam valetudinem ex re aliqua contrahere. Plin. iun. Prendre ou gaigner une maladie.
    \
        Vela. Cic. Caller et baisser les voiles. Et per metaphoram, Se retirer de faire quelque chose.
    \
        Ventrem. Plin. Reserrer le ventre.
    \
        Dies medius rerum contraxit vmbras. Ouid. A accourci.
    \
        Vultum contrahere. Ouid. Se refrongner.
    \
        Contrahere res. Cic. Faire contract et paction de quelque chose que ce soit, Contracter.
    \
        Contrahere cum aliquo. Cic. Avoir à faire avec aucun, Contracter avec luy, et besongner.
    \
        Quantis molestiis vacant, qui nihil omnino cum populo contrahunt! Cic. Qui n'ont que faire avec le peuple.

    Dictionarium latinogallicum > contraho

  • 12 patior

    pătĭor, passus, 3, v. dep. ( act. archaic collat. form patiunto, Cic. Leg. 3, 4, 11: patias, Naev. ap. Diom. p. 395 P.) [cf. Greek PATh, PENTh-, pepontha, penthos], to bear, support, undergo, suffer, endure (syn.: fero, tolero).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    1.
    Tu fortunatu's, ego miser:

    patiunda sunt,

    Plaut. Most. 1, 1, 46; id. Am. 3, 2, 64:

    fortiter malum qui patitur, idem post potitur bonum,

    id. As. 2, 2, 58 Ussing (al. patitur bonum):

    o passi graviora!

    Naev. 1, 24; Verg. A. 1, 199; Cic. Univ. 6:

    belli injurias,

    id. Phil. 12, 4, 9:

    servitutem,

    id. ib. 6, 7, 19:

    toleranter dolores pati,

    id. Tusc. 2, 18, 43:

    gravissimum supplicium,

    Caes. B. C. 2, 30:

    omnia saeva,

    Sall. J. 14, 10:

    et facere et pati fortiter,

    Liv. 2, 12:

    haec patienda censeo potius, quam, etc.,

    id. 21, 13:

    Hannibal damnum haud aegerrime passus est,

    id. 22, 41:

    exilium,

    Verg. A. 2, 638:

    pauperiem,

    Hor. C. 3, 2, 1. [p. 1315] aliae nationes servitutem pati possunt, populi Romani propria est libertas, Cic. Phil. 6, 7, 19:

    extremam pati fortunam,

    Caes. B. C. 2, 32:

    aequo animo magnum morbum pati,

    Sen. Ep. 66, 36:

    mentietur in tormentis qui dolorem pati potest,

    Quint. 5, 10, 70:

    qui nec totam servitutem pati possunt, nec totam libertatem,

    Tac. H. 1, 16:

    non potest generosus animus servitutem pati,

    Sen. Contr. 4, 24, 1:

    hiemem et aestatem juxta pati,

    Sall. J. 85, 33.—
    (β).
    Absol.:

    dolor tristis res est... ad patiendum tolerandumque difficilis,

    Cic. Tusc. 2, 7, 18; Ov. Am. 1, 8, 75.—
    2.
    To suffer, have, meet with, be visited or afflicted with (mostly postAug.):

    poenam,

    Quint. 11, 3, 32; Plin. Ep. 2, 11, 20; Val. Max. 6, 2, 1; Sen. Contr. 1, 5, 6:

    incommodum,

    Quint. 11, 3, 32:

    vim,

    Suet. Ner. 29:

    quicquid in captivum invenire potest, passurum te esse cogita,

    Curt. 4, 6, 26:

    mortem pati,

    Lact. Epit. 50, 1; Sen. Ep. 94, 7:

    indignam necem,

    Ov. M. 10, 627:

    mortem,

    id. Tr. 1, 2, 42:

    rem modicam,

    Juv. 13, 143:

    adversa proelia,

    Just. 16, 3, 6:

    infamiam,

    Sen. Ep. 74, 2:

    sterilitatem famemque,

    Just. 28, 3, 1:

    cladem pati (post-Aug. for cladem accipere, etc.),

    Suet. Caes. 36 init.; so,

    naufragium,

    Sen. Herc. Oet. 118:

    morbum,

    Veg. 1, 17, 11; Gell. 17, 15, 6:

    cruciatus corporis,

    Sen. Suas. 6, 10:

    ultima,

    Curt. 3, 1, 6:

    injuriam,

    Sen. Ep. 65, 21:

    ut is in culpā sit, qui faciat, non is qui patiatur injuriam,

    Cic. Lael. 21, 78; cf.:

    de tribus unum esset optandum: aut facere injuriam nec accipere... optimum est facere, impune si possis, secundum nec facere nec pati,

    id. Rep. 3, 13, 23.—
    B.
    In partic.
    1.
    In mal. part., to submit to another's lust, to prostitute one's self, Plaut. Capt. 4, 2, 87; cf. Sall. C. 13, 3; Sen. Q. N. 1, 16; Petr. 25; 140.—
    2.
    To suffer, to pass a life of suffering or privation ( poet.):

    certum est in silvis inter spelaea ferarum Malle pati,

    Verg. E. 10, 53:

    novem cornix secula passa,

    Ov. M. 7, 274; Luc. 5, 313; Sen. Thyest. 470. —
    II.
    Transf.
    A.
    To suffer, bear, allow, permit, let (syn.:

    sino, permitto): illorum delicta,

    Hor. S. 1, 3, 141.—With acc. and inf.:

    neque tibi bene esse patere, et illis, quibus est, invides,

    Plaut. Ps. 4, 7, 36; Ter. Phorm. 3, 3, 3:

    siquidem potes pati esse te in lepido loco,

    Plaut. Poen. 3, 3, 83:

    ista non modo homines, sed ne pecudes quidem passurae esse videntur,

    Cic. Cat. 2, 9, 20:

    nobiscum versari jam diutius non potes: non feram, non patiar, non sinam,

    id. ib. 1, 5, 10:

    quantum illius ineuntis aetatis meae patiebatur pudor,

    id. de Or. 2, 1, 3:

    nullo se implicari negotio passus est,

    id. Lig. 1, 3:

    duo spondei non fere se jungi patiuntur,

    Quint. 9, 4, 101:

    aut persuasurum se aut persuaderi sibi passurum,

    Liv. 32, 36, 2:

    ut vinci se consensu civitatis pateretur,

    id. 2, 2, 9; 6, 23, 8; Curt. 8, 9, 23.—With acc.:

    neque enim dilationem pati tam vicinum bellum poterat,

    Liv. 1, 14, 6:

    recentis animi alter (consul)... nullam dilationem patiebatur,

    id. 21, 52, 2.—With quin:

    non possum pati, Quin tibi caput demulceam,

    Ter. Heaut. 4, 5, 13:

    nullum patiebatur esse diem, quin in foro diceret,

    Cic. Brut. 88, 302.— Poet. with part.:

    nec plura querentem Passa,

    Verg. A. 1, 385; 7, 421 (= passa queri, etc.).—Hence, facile, aequo animo pati, to be well pleased or content with, to acquiesce in, submit to: aegre, iniquo animo, moleste pati, to be displeased, offended, indignant at:

    quaeso aequo animo patitor,

    Plaut. As. 2, 2, 108:

    apud me plus officii residere facillime patior,

    Cic. Fam. 5, 7, 2; 1, 9, 21:

    consilium meum a te probari... facile patior,

    id. Att. 15, 2, 2; id. Verr. 2, 3, 2, § 5:

    cum indigne pateretur nobilis mulier... in conventum suam mimi filiam venisse,

    id. ib. 2, 5, 12, §

    31: periniquo patiebar animo, te a me digredi,

    id. Fam. 12, 18, 1; Liv. 4, 18.—
    2.
    To submit:

    patior quemvis durare laborem,

    Verg. A. 8, 677:

    pro quo bis patiar mori,

    Hor. C. 3, 9, 15.—
    B.
    To experience, undergo, to be in a certain state of mind or temper:

    nonne quiddam pati furori simile videatur,

    Quint. 1, 2, 31.—
    C.
    In gram., to be passive, to have a passive sense:

    (verbum) cum haberet naturam patiendi,

    a passive nature, Quint. 1, 6, 10:

    modus patiendi,

    id. 1, 6, 26; 9, 3, 7.— Hence, pătĭens, entis, P. a., bearing, supporting, suffering, permitting.
    A.
    Lit.:

    amnis navium patiens,

    i. e. navigable, Liv. 21, 31, 10:

    vomeris,

    Verg. G. 2, 223: vetustatis, lasting, Plin. 11, 37, 76, § 196:

    equus patiens sessoris,

    Suet. Caes. 61.—
    B.
    Transf.
    1.
    That has the quality of enduring, patient:

    nimium patiens et lentus existimor,

    Cic. de Or. 2, 75, 305:

    animus,

    Ov. P. 4, 10, 9.— Comp.:

    meae quoque litterae te patientiorem lenioremque fecerunt,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 14.— Sup.:

    patientissimae aures,

    Cic. Lig. 8, 24:

    patientissimus exercitus,

    Caes. B. C. 3, 96.—
    2.
    That has the power of endurance, firm, unyielding, hard ( poet.):

    patiens aratrum,

    Ov. Am. 1, 15, 31:

    saxo patientior illa Sicano,

    Prop. 1, 16, 29.—Hence, adv.: pătĭenter, patiently:

    alterum patienter accipere, non repugnanter,

    Cic. Lael. 25, 91:

    patienter et fortiter ferre aliquid,

    id. Phil. 11, 3, 7:

    patienter et aequo animo ferre difficultates,

    Caes. B. C. 3, 15:

    prandere olus,

    Hor. Ep. 1, 17, 13.— Comp.:

    patientius alicujus potentiam ferre,

    Cic. Fam. 1, 8, 4.— Sup.:

    patientissime ferre aliquid,

    Val. Max. 4, 3, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > patior

  • 13 insector

    īn-sector, ātus sum, āri depon.
    1) преследовать ( aquila insectatur alias aves C); гнать, нападать, теснить ( hostes Just)
    2) нападать, осмеивать
    i. damnum amissi corporis Ph — издеваться над (чьим-л.) увечьем
    i. aliquem maledictis Cбранить кого-л

    Латинско-русский словарь > insector

  • 14

        (old subj. duis, duit, duint, etc.), dedī, datus, are    [1 DA-], to hand over, deliver, give up, render, furnish, pay, surrender: dic quid vis dari tibi, T.: pretium: Apronio quod poposcerit: pecuniam praetori: pecuniam ob ius dicendum: pecunias eis faenori: abrotonum aegro, administer, H.: obsides, Cs.: ad sepulturam corpus: manibus lilia plenis, by handfuls, V.: ne servi in quaestionem dentur: catenis monstrum, H.: obsidibus quos dabant acceptis, offered, L.: cui Apollo citharam dabat, was ready to give, V.: Da noctis mediae, da, etc. (sc. cyathos), i. e. wine in honor of, H. — Of letters, to intrust (for delivery), send: litteras ad te numquam habui cui darem, by whom to send: ut ad illum det litteras, may write: tum datae sunt (epistulae), cum, etc., was written: ad quas (litteras) ipso eo die dederam, answered.—To give, bestow, present, grant, confer, make a present of: dat nemo largius, T.: vasa legatis muneri data, Ta.: multis beneficia, S.: Os homini sublime, O.: cratera, quem dat Dido, a present from, V.: divis Tura, offer, H.: munus inritamen amoris, O.: pretium dabitur tibi femina, O.— To give up, surrender, yield, abandon, devote, leave: diripiendam urbem: (filiam) altaribus, Iu.: Siculos eorum legibus: summam certaminis uni, O.: dant tela locum, let pass, V.: dat euntibus silva locum, makes way, V.: ut spatium pila coiciendi non daretur, left, Cs.: tribus horis exercitui ad quietem datis, Cs.: amori ludum, H.: unum pro multis dabitur caput, V.: Mille ovium morti, H.: se rei familiari: sese in cruciatum: se vento, Cs.: da te populo.—With manūs, to offer (for fetters), i. e. to surrender, yield: qui det manūs vincique se patiatur: donicum victi manūs dedissent, N.: dat permotus manūs, yields, Cs.: do manūs scientiae, H.— To grant, give, concede, yield, resign, furnish, afford, present, award, render, confer: des veniam oro, H.: Si das hoc, admit, H.: plurīs sibi auras ad reprehendendum: facultatem per provinciam itineris faciundi, Cs.: hostibus occasionem pugnandi, S.: imperium Caesari: mihi honorem: datus tibi plausus, H.: dextram iuveni (as a pledge), V.: senatus utrique datur, a hearing, S.: si verbis audacia detur, O.: peditibus suis hostīs paene victos, turn over, S.: unam ei cenam, entertain at dinner, T.: Dat somnos adimitque, V.: Dat veniam somnumque dies, i. e. leave to rest, H.: Quā data porta, V.: Das aliquid famae, make a concession, H.— To permit, suffer, allow, let, grant: Da mihi contingere, etc., O.: Di tibi dent classem reducere, H.: cur Non datur audire, etc., V.: da, femina ne sim, O.: date volnera lymphis Abluam, V.: ille dedit quod non... et ut, etc., it was of his bounty, O.: omnibus nobis ut res dant sese, ita, etc., just as circumstances permit, T.: Multa melius se nocte dedere, succeed, V. — To spare, give up, concede, surrender, forgive: da hunc populo, spare for the sake of: non id petulantiae suae, sed Verginio datum, L.: sanguini id dari, that concession is made, L.— To release, let go, give out, relax, spread: curru lora, V.: frena, O.: in altum Vela, set sail, V.: retrorsum Vela, turn back, H.: conversa domum lintea, H. — Meton., to set, put, place, bring, cause: ipsum gestio Dari mi in conspectum, T.: ad eundem numerum (milites), Cs.: corpora in rogos, O.: collo bracchia circum, V.: bracchia Cervici, H.: multum cruoris, shed, O.: in laqueum vestigia, Iu.: te me dextera Defensum dabit, V. — With se, to present oneself, plunge, rush: In medias sese acies, V.: saltu sese in fluvium, V. — To bring forward, cause, produce, yield, present, make, display (poet.): quas turbas dedit, T.: omnes Dant cuneum, form, V.: terga, turn, V.: aetas Terga dedit, passed away, O.: Vina dabant animos, O.: ex fumo lucem, H.: partu prolem, V.: liberos, Ct.: segetes frumenta daturae, H.: ore colores, V.: patientiae documentum, Ta.: Ludentis speciem, H.: spectacula Marti, H.: Da mihi te talem, O. — To represent (on the stage), produce, bring out: Menandri Phasma, T.: fabulam. — To impose, assign, apportion, allot, appoint, inflict: sibi damnum: finem laborum, grant, V.: Nomina ponto, H.: Volnera ferro, O.: genti meae data moenia, fated, V.: dat negotium Gallis, uti, etc., Cs.: quae legatis in mandatis dederat, Cs.: hospitibus te dare iura, are the lawgiver, V.: detur nobis locus, assigned, H.: volnera hosti, O.: Haec data poena diu viventibus, imposed, Iu.: dat (auribus) posse moveri, makes movable, O.— To excite, awaken, produce: sibi minus dubitationis, Cs.: risūsque iocosque, H.: ignīs (amoris), O.—Fig., of expression, to give expression to, give, utter, announce: in me iudicium: legem, enact: ei consilium: dabitur ius iurandum, Te esse, etc., I'll take my oath, T.: fidem, O.: signum recipiendi, Cs.: responsa, V.: cantūs, V.: Undis iura, O.: requiemque modumque remis, O. — Esp.: nomen, to give in, i. e. enlist, Cs.— To tell, communicate, relate, inform (poet.): quam ob rem has partīs didicerim, paucis dabo, T.: iste deus qui sit, da nobis, V.: Seu Aeneas eripuisse datur, O.— To apply, bestow, exercise, devote: paululum da mi operae, attend, T.: imperatori operam date, Cs.: virtuti opera danda est.—Of a penalty, to give, undergo, suffer, endure: consules poenas dederant, S.: Teucris det sanguine poenas, atone with his life, V. — With verba, to give (mere) words, attempt to deceive, pretend, mislead, cheat: Quoi verba dare difficilest, T.: verba dedimus, decepimus. — With dat, predic., to ascribe, impute, attribute, reckon, regard: quam rem vitio dent, T.: laudem Roscio culpae: quae tu commisisti Verri crimini daturus sum.
    * * *
    dare, dedi, datus V TRANS
    give; dedicate; sell; pay; grant/bestow/impart/offer/lend; devote; allow; make; surrender/give over; send to die; ascribe/attribute; give birth/produce; utter

    Latin-English dictionary >

  • 15 apud

    ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).
    I.
    A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

    adsum apud te, genitor,

    id. ib. p. 522, 32:

    alteram (partem) apud me adponito,

    Plaut. Trin. 4, 3, 60:

    nunc hic apud te servio,

    id. Capt. 2, 2, 62:

    scriptorum non magnast copia apud me,

    Cat. 68, 33 Mull.:

    mane apud me,

    Vulg. Gen. 29, 19:

    Advocatum habemus apud Patrem,

    ib. 1 Joan. 2, 1:

    cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

    Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—
    B.
    Esp.
    1.
    a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

    Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

    Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

    hic apud me hortum confodere jussi,

    id. Aul. 2, 2, 66:

    si commodumst, apud me, sis, volo,

    Ter. Heaut. 1, 1, 110:

    condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

    Plaut. Trin. 1, 2, 159:

    Quid sibi volunt homines isti apud te?

    Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

    cenabis bene apud me,

    Cat. 13, 1:

    apud me habitavit,

    Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

    apud te cenavit,

    id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

    in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

    Vulg. Jud. 19, 9:

    tenet intus apud se,

    Lucil. 9, 59 Mull.:

    Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

    Cic. Att. 5, 6:

    apud se fecit manere,

    Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

    de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

    Cic. Cat. 3, 10:

    Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

    id. Phil. 1, 8:

    mansit apud eum quattuor mensibus,

    Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

    apud quem deversatus es,

    Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

    habitasti apud Heium Messanae,

    Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

    Fuisti apud Laecam illa nocte,

    id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

    apud Ostorium Scapulam epulatur,

    Tac. A. 14, 48:

    apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

    id. H. 3, 74; 1, 14:

    Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

    Vulg. Act. 9, 43:

    invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

    Cic. Dom. 83:

    qui apud te esset eductus,

    id. Quinct. 69:

    apud quem erat educatus,

    id. Lael. 20, 75:

    cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

    id. Clu. 27:

    disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

    Tac. A. 15, 52:

    se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

    id. Or. 30:

    apud eosdem magistratus institutus,

    Suet. Calig. 24:

    servorum manus tamquam apud senem festinantes,

    Tac. H. 1, 7:

    in convivio apud regem,

    id. A. 2, 57: Bene vale;

    apud Orcum te videbo,

    in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

    sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

    Tac. A. 11, 27:

    frater apud Othonem militans,

    in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

    nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

    id. ib. 2, 27:

    quorum sint legati apud se,

    in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

    Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

    id. ib. 1, 47:

    dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

    at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

    Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

    at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

    duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

    Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

    a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

    Cic. Sest. 41:

    domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

    id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

    quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

    Cic. Verr. 1, 50:

    esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

    id. ib. 4, 16:

    nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

    id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,
    b.
    Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

    Sumne ego apud me?

    Plaut. Mil. 4, 8, 36:

    Non sum apud me,

    Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

    Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

    Ter. Heaut. 5, 1, 48:

    Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

    id. And. 5, 4, 34:

    Num tibi videtur esse apud sese?

    id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

    proin tu fac, apud te ut sies,

    id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—
    2.
    In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.
    a.
    Of civil or military affairs, before:

    cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

    Cic. Arch. 3:

    apud eosdem judices reus est factus,

    id. Clu. 22, 59:

    vis de his judicari apud me?

    Vulg. Act. 25, 9:

    accusavit fratres suos apud patrem,

    ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

    hoc, quod nunc apud pontifices agis,

    Cic. Dom. 51; 117:

    istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

    id. Lig. 12:

    qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

    id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

    (populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

    id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

    tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

    Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

    omnia apud praetores gererentur,

    Tac. Or. 38:

    causam nescio quam apud judicem defendebat,

    Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

    apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

    Cic. Lig. 6:

    apud judicem causam dicere,

    id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

    apud aliquem dicere,

    id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

    verba apud senatum fecit,

    id. Verr. 2, 2, 20:

    habita apud senatum oratione,

    Tac. A. 12, 25; 6, 8:

    haec apud patres disseruit,

    id. ib. 2, 43; 4, 2;

    4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

    Cic. Verr. 4, 18:

    Quae est ergo apud Caesarem querella?

    id. Lig. 25:

    isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

    id. Caecin. 38:

    petita multa est apud eum praetorem,

    id. Verr. 1, 155:

    causam contra aliquem apud centumviros dicere,

    id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

    numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

    Cic. Verr. 3, 120:

    apud eorum quem qui manumitteretur,

    Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—
    b.
    In extra judicial cases, before:

    apud hunc confessus es et genus etc.,

    Plaut. Capt. 2, 3, 52:

    nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

    id. ib. 3, 4, 93:

    apud erum qui (servos) vera loquitur,

    id. Am. 2, 1, 43:

    apud novercam querere,

    id. Ps. 1, 3, 80:

    ego apud parentem loquor,

    Cic. Lig. 30:

    plura fateri apud amicos,

    Tac. A. 14, 62:

    aliquid apud aliquem laudare,

    Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

    aliquem apud aliquos vituperare,

    Cic. Phil. 2, 11:

    apud quem tu etiam nos criminari soles,

    id. Vatin. 29.—
    c.
    Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.
    (α).
    With verbs:

    apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

    Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

    quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

    id. ib. 2, 126;

    1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

    id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

    apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

    id. Q. Rosc. 6:

    Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

    Vulg. Gal. 3, 11:

    haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

    Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

    unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

    Vulg. 2 Pet. 3, 8.—
    (β).
    With adjj.:

    fuisti apud pontifices superior,

    Cic. Dom. 4:

    qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

    id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

    quam clara (expugnatio) apud omnes,

    id. Verr. 1, 50; 2, 50:

    Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

    Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

    hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

    Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

    quod aeque apud bonos miserum est,

    id. ib. 1, 29:

    quae justa sunt apud nos,

    Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

    tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

    ib. Num. 32, 22:

    si is pretio apud istum idoneus esset,

    Cic. Verr. 2, 121.—
    (γ).
    With substt.:

    est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

    Cic. Verr. 1, 46:

    tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

    id. ib. 5, 150:

    qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

    id. ib. 2, 111:

    Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

    Curt. 6, 72:

    abominatio est uterque apud Deum,

    Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

    ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

    Liv. 6, 39, 11:

    Sic apud animum meum statuo,

    Sall. de Ord. Rep. 2:

    sic statuere apud animum meum possum,

    Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—
    d.
    And simply before, in the presence of:

    id apud vos proloquar,

    Plaut. Capt. prol. 6:

    nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

    Ter. Heaut. 3, 3, 14:

    se jactant apud eos, quos inviti vident,

    Cic. Fl. 61:

    licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

    id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

    plus quam apud vos commemorari velitis,

    Cic. Caecin. 77:

    non apud indoctos loquor,

    id. Pis. 68:

    ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

    Caes. B. G. 1, 19:

    quid apud magnum loquerentur Achillem,

    Ov. M. 12, 163:

    neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

    Tac. A. 4, 7:

    loqui de se apud aliquem,

    Cic. Att. 1, 3:

    mentiri apud aliquem,

    Plaut. Poen. 1, 1, 24:

    apud aliquem profiteri,

    Curt. 7, 7, 24:

    Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

    Cic. Mur. 61:

    Caesar apud milites contionatur,

    Caes. B. C. 1, 7:

    gratias agere alicui apud aliquem,

    Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

    si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

    Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

    Quae fundebat apud Samson lacrimas,

    Vulg. Jud. 14, 16.—
    3.
    Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

    quom apud te parum stet fides,

    Plaut. Ps. 1, 5, 62:

    Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

    Verg. A. 4, 539:

    At fides mihi apud hunc est,

    Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

    ut apud me praemium esse positum pietati scias,

    id. Hec. 4, 2, 8:

    alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

    Vulg. Matt. 6, 1:

    illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

    Cic. Imp. Pomp. 46:

    (eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

    Caes. B. G. 2, 14:

    si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

    Cic. Sest. 12:

    Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

    id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

    ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

    id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

    (servi) apud eum sunt in honore et pretio,

    id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

    videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

    id. Verr. 5, 181:

    quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

    id. ib. 1, 42:

    domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

    id. Clu. 154; id. Mur. 38:

    Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

    Caes. B. G. 1, 18:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

    id. ib. 1, 20:

    certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

    Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

    utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

    Caes. B. G. 1, 40:

    apud quem ut multum gratia valeret,

    Nep. Con. 2, 1:

    video apud te causas valere plus quam preces,

    Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

    quod apud vos plurimum debebit valere,

    Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

    qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

    Cic. Verr. 2, 113:

    speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

    id. Sex. Rosc. 141:

    (eum) apud finitimas civitates largiter posse,

    Caes. B. G. 1, 18:

    quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

    Cic. Verr. 1, 19:

    quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

    id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

    qui apud eum plurimum poterat,

    id. ib. 3, 130:

    qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

    id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

    faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

    Cic. Har. Resp. 63:

    nihil me turpius apud homines fuisset,

    id. Att. 2, 19:

    apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

    Cels. 3, 23.—
    4.
    Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

    CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

    Cic. Fl. 52:

    Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

    Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

    qui (colonus) perigrinatur apud vos,

    Vulg. Exod. 12, 49:

    qui regnabat apud vos,

    ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

    si iste apud eos quaestor non fuisset,

    Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

    Apud eos fuisse regem Divitiacum,

    Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

    qui (praetores) apud illos a populo creantur,

    Cic. Fl. 44:

    apud quos consul fuerat,

    id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

    apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

    id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

    fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

    Verg. A. 6, 568;

    Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

    Cic. Font. 42:

    qui apud socios nominis Latini censi essent,

    Liv. 41, 9:

    qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

    Cic. Verr. 4, 109:

    id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

    id. ib. 4, 80:

    si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

    id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

    ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

    Cic. Verr. 2, 131:

    si tu apud Persas deprehensus etc.,

    id. ib. 5, 166:

    Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

    Caes. B. G. 1, 2:

    apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

    Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

    quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

    Caes. B. G. 1, 50:

    aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

    Tac. G. 31:

    Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

    Verg. A. 2, 71:

    apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

    Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

    qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

    in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

    apud exercitum mihi fueris tot annos,

    id. Mur. 45:

    quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

    in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

    simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

    Tac. H. 5, 10:

    quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

    with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—
    5.
    In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

    Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

    id. de Or. 1, 7, 28:

    quo in libro,

    id. ib. 1, 11, 47):

    ut scriptum apud eundem Caelium est,

    Cic. Div. 1, 26, 55:

    apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

    id. Sen. 22, 79:

    quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

    id. Off. 1, 9, 28:

    apud Agathoclem scriptum in historia est,

    id. Div. 1, 24, 50:

    ut est apud poetam nescio quem,

    id. Phil. 2, 65:

    Quod enim est apud Ennium, etc.,

    id. Off. 1, 8, 26:

    de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

    id. ib. 1, 25, 87:

    Apud Varronem ita est, etc.,

    Plin. 18, 35, 79, § 348:

    ut video scriptum apud Graecos,

    Cic. Scaur. 4:

    invenio apud quosdam auctores,

    Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

    reperio apud scriptores,

    id. ib. 2, 88:

    apud Solonem,

    i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

    cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

    Tac. Or. 9. —Also of speakers:

    apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

    Tac. Agr. 22.—
    6.
    a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

    quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

    Cic. Leg. 2, 13, 33:

    juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

    id. Brut. 41, 152:

    cum apud eum summum esset imperium populi,

    Nep. Phoc. 2, 4:

    omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

    Sall. C. 20, 8:

    par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

    Liv. 22, 30, 8:

    apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

    Tac. A. 12, 35:

    pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

    id. H. 4, 76:

    minorem esse apud victos animum,

    id. ib. 3, 1;

    2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

    Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

    apud te est fons vitae,

    Vulg. Psa. 35, 10:

    apud Dominum (est) misericordia,

    ib. ib. 129, 7.—
    b.
    Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

    erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

    Ter. Phorm. 1, 1, 3:

    negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

    Cic. Verr. 4, 29:

    multa (signa) deposita apud amicos,

    id. ib. 4, 36:

    apud quem inventus est scyphus,

    Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

    te pix atra agitet apud carnuficem,

    in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

    qui (obsides) apud eum sint,

    Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—
    c.
    Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

    remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

    Cic. Verr. 4, 2:

    si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

    Tac. H. 1, 13; 1, 20:

    qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

    Cic. Div. in Caecil. 8:

    neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

    Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

    fidens apud aliquem obligare,

    Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

    Essetne apud te is servos acceptissimus?

    Plaut. Capt. 3, 5, 56:

    non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

    Cic. Verr. 2, 110:

    apud publicanos gratiosus fuisti,

    id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

    apud Deum autem omnia possibilia sunt,

    Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.
    II.
    Transf. In designations of place,
    A.
    At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

    verecundari neminem apud mensam decet,

    Plaut. Trin. 2, 4, 77:

    Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

    id. Am. 1, 1, 194:

    Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

    id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

    navem is fregit apud Andrum insulam,

    Ter. And. 1, 3, 17:

    apud Tenedum pugna illa navalis,

    Cic. Arch. 21:

    ut apud Salamina classem suam constituerent,

    Nep. Them. 3, 4:

    apud oppidum morati,

    Caes. B. G. 2, 7:

    agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

    Cic. Agr. 1, 5:

    bellatum apud Actium,

    Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

    Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

    Ov. R. Am. 163:

    morabatur in castris apud Galgalam,

    Vulg. Jos. 10, 6:

    quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

    Verg. A. 11, 288:

    apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

    Tac. A. 4, 25:

    Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

    id. H. 3, 35:

    apud vexillum tendentes,

    id. A. 1, 17:

    trepidatur apud naves,

    id. H. 2, 15:

    hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

    Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

    quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

    Verg. A. 5, 261:

    apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

    Verg. A. 12, 331:

    octo apud Rhenum legiones,

    Tac. A. 1, 3:

    apud ripam Rheni,

    id. ib. 2, 83:

    probavi te apud Aquam Contradictionis,

    Vulg. Psa. 80, 8:

    repertus apud fretum Siciliae,

    Tac. A. 6, 14:

    propitiata Juno apud proximum mare,

    id. ib. 15, 44:

    apud promunturium Miseni consedit in villa,

    id. ib. 6, 50:

    Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

    Cat. 63, 53 Mull.:

    apud altaria deum pepigere,

    before, Tac. A. 11, 9:

    decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

    id. ib. 14, 12 (cf.:

    unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

    Liv. 41, 9):

    apud Caesaris effigiem procubuit,

    Tac. A. 12, 17; 13, 23:

    quartum apud lapidem substiterat,

    id. ib. 15, 60:

    laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

    Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

    on the other hand,

    id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

    Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

    Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

    quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

    Tac. A. 2, 49.—
    B.
    At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

    ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

    Tac. A. 4, 64:

    apud villam est,

    Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

    Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

    Plaut. Ep. 2, 2, 67:

    deponere apud Solos in delubro pecuniam,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

    id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

    13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

    Liv. 28, 29:

    donum apud Antium statuitur,

    Tac. A. 3, 71:

    bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

    id. ib. 6, 11:

    Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

    Suet. Tit. 5:

    quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

    id. Aug. 93:

    apud Mediolanum,

    Lact. Mort. Persec. 48:

    eum pugionem apud Capitolium consecravit,

    Tac. A. 15, 74:

    Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

    id. ib. 15, 32:

    quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

    id. ib. 3, 72:

    qui (rei) apud aerarium pependissent,

    Suet. Dom. 9 Roth:

    cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

    Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

    ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

    Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

    apud Pharsaliam,

    Liv. Epit. 111:

    apud Palaestinam,

    Eutr. 7, 13:

    qui erant apud Helladam,

    Vulg. 1 Macc. 8, 9. —
    III.
    Of time.
    A.
    With words denoting time or occasion, in, at (rare):

    apud saeclum prius,

    Ter. Eun. 2, 2, 15:

    aliquem apud judicium persequi,

    at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—
    B.
    With words designating persons, with, among, in the time of:

    hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

    Cic. Off. 1, 12, 36:

    fecerunt hoc multi apud majores nostros,

    id. Verr. 2, 118; 5, 148:

    Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

    id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

    Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

    Tac. A. 2, 33.—
    IV.
    For ad with words implying motion (very rare):

    APVT EVM PERVENIRE,

    Inscr. Grut. 786, 5:

    atque apud hunc eo vicinum,

    Plaut. Mil. 2, 5, 70:

    Bito apud aurificem,

    Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

    (naves) apud insulas longius sitas ejectae,

    Tac. A. 2, 24:

    qui apud Romanos de societate functus est legatione,

    Vulg. 2 Macc. 4, 11.
    Apud has some peculiarities of position, chiefly in Tac.
    (cf. ad, I. fin. b.)
    a.
    It is sometimes placed after its subst.:

    quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

    Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

    Is locus est Cumas aput,

    Lucr. 6, 747 Lachm.:

    montem apud Erycum,

    Tac. A. 4, 43:

    ripam apud Euphratis,

    id. ib. 6, 31:

    Misenum apud et Ravennam,

    id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—
    b.
    It is sometimes placed between the subst. and adj.:

    barbaras apud gentes,

    Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

    non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

    id. ib. 14, 14.—
    c.
    Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

    apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

    ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

    Lewis & Short latin dictionary > apud

  • 16 decido

    1.
    dē-cĭdo, cĭdi, 3, v. n. [cado], to fall off, fall down (class.).
    1.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    decido de lecto praeceps,

    Plaut. Cas. 5, 2, 48; so,

    anguis decidit de tegulis,

    Ter. Ph. 4, 4, 26:

    poma ex arboribus decidunt,

    Cic. de Sen. 19 fin.; cf.:

    e flore guttae,

    Ov. M. 9, 345:

    equo,

    Caes. B. G. 1, 48, 6;

    for which ex equo (in terram),

    Nep. Eum. 4;

    and ab equo (in arva),

    Ov. Ib. 259:

    summo toro,

    id. F. 2, 350:

    arbore glandes,

    id. M. 1, 106:

    caelo,

    Plin. 37, 10, 59, § 164; so,

    caelo,

    id. 2, 52, 53, § 138:

    in terras imber,

    Lucr. 6, 497; so,

    imber,

    Hor. Ep. 1, 14, 29:

    celsae turres graviore casu,

    id. Od. 2, 10, 11:

    comae,

    id. ib. 4, 10, 3 et saep.:

    montium decidentium moles,

    Plin. Ep. 8, 17, 3:

    (volucris) decidit in terram,

    Ov. M. 12, 569;

    so in terras sidus,

    id. ib. 14, 847:

    in puteum foveamve auceps,

    Hor. A. P. 458:

    in lacum fulmen,

    Suet. Galb. 8:

    in dolia serpens,

    Juv. 6, 432:

    in casses praeda,

    Ov. A. A. 2, 2:

    in laqueos suos auceps,

    id. Rem. Am. 502:

    in turbam praedonum hic fugiens,

    Hor. S. 1, 2, 42:

    in praeceps,

    Ov. M. 12, 339:

    ad pedes tunica,

    Suet. Aug. 94. —
    B.
    Pregn. (like cado and concido), to fall down dead, to sink down, to die (in class. Lat. only poet.):

    morbo decidunt,

    Plaut. Trin. 2, 4, 143:

    nos ubi decidimus, Quo pater Aeneas,

    Hor. Od. 4, 7, 14:

    scriptor abhinc annos centum qui decidit,

    id. Ep. 2, 1, 36:

    decidit exanimis vitamque reliquit in astris,

    Verg. A. 5, 517; cf. Stat. Th. 8, 125; and id. ib. 9, 755: (nupta) Decidit;

    in talum serpentis dente recepto,

    Ov. M. 10, 10.
    II.
    Trop., to fall, drop, fall away, fail, sink:

    quanta de spe decidi!

    Ter. Heaut. 2, 3, 9;

    for which quanta spe decidi!

    id. ib. 4, 8, 11; Suet. Oth. 5;

    and a spe societatis Prusiae,

    Liv. 37, 26:

    ex astris,

    Cic. Att. 2, 21, 4 (cf.: astrum, no. II. B. fin.):

    ego ab archetypo labor et decido,

    Plin. Ep. 5, 10, 1:

    eo decidit ut exsul de senatore fieret,

    has fallen so low, id. ib. 4, 11, 1: oculis captus in hanc fraudem decidisti (cf. katapiptein), Cic. Verr. 2, 4, 45, § 101:

    ad eas rei familiaris angustias decidit, ut, etc.,

    Suet. Claud. 9 fin.; cf.:

    huc decidisse cuncta, ut, etc.,

    Tac. A. 3, 59:

    ficta omnia celeriter tamquam flosculi decidunt,

    perish, Cic. Off. 2, 12 fin.:

    non virtute hostium sed amicorum perfidia decidi,

    am fallen, defeated, Nep. Eum. 11 fin.:

    an toto pectore deciderim,

    wholly banished from her affections, Tib. 3, 1, 20 (cf. ek thumou peseein, Hom. Il. 23, 595):

    qui huc deciderunt,

    into this illness, Cels. 3, 21 fin.:

    in hydropa,

    id. ib. med.: in maximis necessitatibus, ad quas libidine deciderat, Schol. Juv. 5, 3.
    2.
    dē-cīdo, cīdi, cīsum, 3, v. a. [caedo], to cut off.
    I.
    Lit. (rare in ante-Aug. per.; more freq. abscīdo;

    not in Caes.): taleas oleaginas tripedaneas,

    Cato R. R. 45:

    collum,

    Plaut. Merc. 2, 2, 37:

    aures,

    Tac. A. 12, 14:

    virgam arbori,

    id. G. 10:

    caput,

    Curt. 7, 2;

    prov.: pennas,

    to clip the wings, Hor. Ep. 2, 2, 50:

    malleolum,

    Plin. 17, 21, 35, § 162:

    filicem nascentem falce,

    Col. 2, 2, 13; Sil. 4, 389 et saep.—
    B.
    Transf., to cudgel, beat soundly:

    aliquem verberibus decidere,

    Dig. 47, 21, 2.
    II.
    Trop., to decide a disputed, or, indeed, any matter (qs. to cut the knot; cf.:

    dirimo and secare lites, res,

    Hor. Ep. 1, 16, 42; id. Sat. 1, 10, 15); to determine, settle, terminate, put an end to (class., most freq. in judic. lang.; cf.: transigo, paciscor).
    (α).
    With acc.: damnum, XII. Tab. 12, 4; Gai. Inst. 4, 37; 4, 45:

    quibus rebus actis atque decisis,

    Cic. Verr. 2, 5, 45 fin.; cf.:

    decisa negotia,

    Hor. Ep. 1, 7, 59:

    res transactione decisa,

    Dig. 5, 2, 29;

    and jam decisa quaestio,

    ib. 18, 3, 4:

    decidis statuisque tu, quid iis ad denarium solveretur,

    Cic. Quint. 4, 17; id. Rosc. Com. 11, 32; Dig. 47, 2, 63; cf. ib. 9, 4, 22, § 4:

    hoc loco praeter nomen cetera propriis decisa sunt verbis,

    i. e. decidedly, clearly expressed, Quint. 8, 6, 47: ego pol istam jam aliquovorsum tragulam decidero, I will now dispose of this dart one way or another, i. e. I will now put an end to this attack, these tricks, Plaut. Casin. 2, 4, 18.—
    (β).
    With praepp.:

    cum aliquo,

    Cic. Verr. 2, 2, 32, § [p. 520] 79; 2, 1, 48, § 125; id. Rosc. Am. 39, 114; Plin. 7, 40, 41, § 130:

    non erit uncia tota, decidat tecum qua pater ipse deum,

    for which Jupiter may compound with you, Mart. 9, 4, 6; cf.:

    cum patrono pecuniā,

    Dig. 12, 6, 26, § 12:

    de rebus,

    Cic. Quint. 5, 19; id. Rosc. Com. 12, 35 sq.; id. Att. 1, 8; Just. 31, 7: decidere jactu coepit cum ventis, to compound with the winds by throwing overboard (the cargo), Juv. 12, 33.—
    (γ).
    Absol.:

    in jugera singula ternis medimnis,

    Cic. Verr. 2, 3, 48; id. Rosc. Com. 36; Aur. Vict. de Vir. Ill. 56, 4.—
    B.
    To cut down, reduce, diminish:

    ad tertiam partem vectigal,

    Lampr. Alex. Sev. 38.

    Lewis & Short latin dictionary > decido

  • 17 emolumentum

    ēmŏlŭmentum or ēmŏlĭmentum (cf. monumentum), i, n. [emolior; lit., a working out; hence],
    I.
    A striving for success, i. e. effort, exertion, labor (cf. elaboro;

    rarely): neque enim magnum emolumentum esse potest,

    can present no great difficulty, Varr. R. R. 3, 14, 1 (but in Caes. B. G. 1, 34, the true reading is molimento). —
    * B.
    Concr., a work, a building, etc.: vetera, Cod. Th. 15, 1, 19.—Far more freq.,
    II.
    The attainment of success, i. e. gain, profit, advantage, benefit (syn.: lucrum, quaestus, compendium, commodum, fructus, reditus).
    (α).
    Absol.: et emolumenta et detrimenta (quae ôphelêmata et blammata appellant) communia esse voluerunt, Cic. Fin. 3, 21;

    so opp. detrimentum,

    id. 1, 16, 53; cf.

    opp. damnum,

    Suet. Aug. 25:

    nullum emolumentum esse, nullum injustitia partum praemium tantum, ut, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16 fin.;

    so with praemium,

    id. de Or. 2, 85, 346; cf.

    with utilitas,

    id. ib. 1, 8 fin.:

    boni nullo emolumento impelluntur in fraudem,

    id. Mil. 12, 32; cf. id. Font. 8, 17; id. Fin. 2, 18, 59; id. Fam. 7, 10 fin.; Liv. 5, 4; 6, 39; 21, 43; Quint. 3, 8, 7; * Lucr. 5, 166 et saep.; of persons:

    ut quam maximum emolumentum novis sociis esset,

    Liv. 22, 22, 7.—
    (β).
    With gen.:

    emolumenta rerum fallacibus judiciis vident... poenam non vident,

    Cic. Off. 3, 8, 36:

    victoriae,

    Vell. 2, 105 fin.:

    belli,

    id. 2, 114, 4; Just. 9, 1, 2:

    pacis,

    Tac. A. 11, 7:

    ergastulorum,

    Plin. 18, 3, 4, § 21:

    laborum,

    Juv. 3, 22:

    sacramentorum (with praemia),

    id. 16, 35 et saep.:

    honoris,

    Plaut. Trin. 3, 2, 68.

    Lewis & Short latin dictionary > emolumentum

  • 18 injuria

    injūrĭa, ae, f. [injurius], any thing that is done contrary to justice and equity, injury, wrong, violence:

    injuria ex eo dicta est, quod non jure fiat! omne enim, quod non jure fit, injuria fieri dicitur: hoc generaliter. Specialiter autem injuria dicitur contumelia. Interdum injuriae appellatione damnum culpa datum significatur: interdum iniquitatem injuriam dicimus, etc.,

    Dig. 47, 10, 1:

    cum autem duobis modis, id est aut vi aut fraude, fiat injuria,

    Cic. Off. 1, 13, 41:

    injuriae sunt, quae aut pulsatione corpus, aut convicio aures, aut aliqua turpitudine vitam cujuspiam violant,

    Auct. Her. 4, 25, 35.
    I.
    Lit.:

    tibi a me nulla orta est injuria,

    Ter. Ad. 2, 1, 35:

    alienum est a sapiente non modo injuriam cui facere, verum etiam nocere,

    Cic. Fin. 3, 21, 71:

    injuriam inferre,

    id. Off. 1, 7, 24:

    injurias contumeliasque imponere,

    id. Verr. 2, 4, 9, § 20:

    injuriam jacere et immittere in aliquem,

    id. Par. 4, § 28:

    in populum Romanum,

    Liv. 44, 1, 10:

    accipere ab aliquo,

    Cic. Div. in Caecil. 18, 60:

    propulsare,

    id. Rosc. Am. 50, 145:

    defendere,

    Caes. B. C. 1, 7:

    condonare alicui,

    id. B. G. 1, 20:

    persequi,

    id. ib. 7, 38:

    ulcisci,

    id. ib. 1, 12:

    injuriis onerare,

    Ter. And. 5, 1, 8:

    per injuriam,

    in an unjust manner, unjustly, Cic. Verr. 2, 3, 97, § 226.—The abl. injuriā is used adverb., unjustly, undeservedly, without cause:

    ne palma detur cuiquam artifici injuriā,

    Plaut. Poen. prol. 37:

    dispertivisti,

    id. Aul. 2, 5, 4:

    si me meis civibus injuriā suspectum viderem,

    Cic. Cat. 1, 7, 17:

    hoc horret Milo: nec injuriā,

    id. Q. Fr. 3, 8, 6.
    II.
    Transf., injurious, unlawful, or unjust conduct.
    A. 1.
    Act., injustice, wrongdoing:

    vostrā hercle factum injuriā,

    Plaut. Truc. 1, 2, 66:

    quocumque aspexisti, ut furiae, sic tuae tibi occurrunt injuriae,

    Cic. Par. 2, 18:

    ut meum jus teneam et injuriam tuam persequar,

    id. Caecin. 11, 32. —
    2.
    Pass.:

    pro veteribus Helvetiorum injuriis populi Romani,

    Caes. B. G. 1, 30:

    Sabinae mulieres, quarum ex injuria bellum ortum,

    Liv. 1, 13, 1; cf., so of dishonoring, deflowering a virgin, Plaut. Aul. 4, 10, 64; id. Cist. 1, 3, 32.—
    B.
    An injurious act, injury, outrage, insult, affront:

    injuriarum multam dicere,

    Plaut. Poen. 5, 5, 57:

    injuriarum dicam alicui scribere,

    Ter. Phorm. 2, 2, 15: actio injuriarum, an action for a personal injury or affront, Cic. Caecin. 12, 35:

    periculum injuriae muliebris,

    Liv. 26, 49, 12:

    agere injuriarum,

    Dig. 47, tit. 10:

    teneri injuriarum,

    ib. 11: injuriarum experiri, ib. fin.:

    injuriarum judicio convenire quempiam,

    ib. 13:

    tantine injuria cenae?

    the insult of a dinner, Juv. 5, 9.—
    C.
    Unjust severity, harshness, rigor:

    (filius) carens patriā ob meas injurias,

    Ter. Heaut. 1, 1, 85; cf.

    paterna,

    id. ib. 5, 2, 39.—
    D.
    Revenge or punishment for injury inflicted:

    injuria consulis, etiam si justa, non tamen in magistratu exercenda,

    Liv. 42, 1, 12:

    injuria caedis nostrae,

    Verg. A. 3, 256.—
    E.
    An unjust acquisition:

    injuriam obtinere,

    Liv. 29, 1, 17.—
    F.
    A damage, harm, injury of any kind, even that which proceeds from inanimate things:

    ab injuria oblivionis aliquem asserere,

    Plin. Ep. 3, 5, 4:

    pluviarum,

    Col. 11, 3, 7:

    ignis,

    id. ib.:

    frigorum, grandinum aut nivis,

    Plin. 13, 24, 47, § 134:

    puellam vinculis onerat, ex quorum injuria decessit,

    Just. 43, 2:

    comparere incolumem ac sine injuria,

    Suet. Aug. 14:

    haerens injuria lumbis,

    pain, disease, Ser. Samm. 38, 452:

    curandum ne magna injuria fiat fortibus,

    Juv. 8, 121.

    Lewis & Short latin dictionary > injuria

  • 19 Leoninus

    1.
    lĕōnīnus, a, um, adj. [2. leo], of or belonging to a lion, a lion's.
    I.
    Lit.:

    concede audacter ab leonino cavo,

    Plaut. Men. 1, 2, 47:

    species,

    a lion-like appearance, Varr. R. R. 2, 9, 3:

    pellis,

    Plin. 37, 10, 54, § 142:

    jubae,

    id. ib.:

    adeps,

    id. 24, 17, 102, § 165.—
    * II.
    Trop.: leonina societas, a lion's partnership, i. e. in which one party gets all the profit and the other all the loss:

    Aristo refert: Cassium respondisse, societatem talem coiri non posse, ut alter lucrum tantum, alter damnum sentiret, et hanc societatem leoninam solitum appellare,

    Dig. 17, 2, 29, § 2.
    2.
    Lĕōnīnus, a, um, adj., of or belonging to the emperor Leo, Leonine:

    lex,

    Cod. Just. 1, 3, 50.

    Lewis & Short latin dictionary > Leoninus

  • 20 leoninus

    1.
    lĕōnīnus, a, um, adj. [2. leo], of or belonging to a lion, a lion's.
    I.
    Lit.:

    concede audacter ab leonino cavo,

    Plaut. Men. 1, 2, 47:

    species,

    a lion-like appearance, Varr. R. R. 2, 9, 3:

    pellis,

    Plin. 37, 10, 54, § 142:

    jubae,

    id. ib.:

    adeps,

    id. 24, 17, 102, § 165.—
    * II.
    Trop.: leonina societas, a lion's partnership, i. e. in which one party gets all the profit and the other all the loss:

    Aristo refert: Cassium respondisse, societatem talem coiri non posse, ut alter lucrum tantum, alter damnum sentiret, et hanc societatem leoninam solitum appellare,

    Dig. 17, 2, 29, § 2.
    2.
    Lĕōnīnus, a, um, adj., of or belonging to the emperor Leo, Leonine:

    lex,

    Cod. Just. 1, 3, 50.

    Lewis & Short latin dictionary > leoninus

См. также в других словарях:

  • dā : dǝ- and dāi- : dǝi- : dī̆- —     dā : dǝ and dāi : dǝi : dī̆     English meaning: to share, divide     Deutsche Übersetzung: “teilen, zerschneiden, zerreißen”     Grammatical information: originally athemat. Wurzelpräsens.     Material: O.Ind. dü ti, dyáti “clips, cuts,… …   Proto-Indo-European etymological dictionary

  • Roman Law —     Roman Law     † Catholic Encyclopedia ► Roman Law     In the following article this subject is briefly treated under the two heads of; I. Principles; II. History. Of these two divisions, I is subdivided into: A. Persons; B. Things; C. Actions …   Catholic encyclopedia

  • delict — /di likt /, n. 1. Law. a misdemeanor; offense. 2. Roman and Civil Law. a civil wrong permitting compensation. [1515 25; < L delictum a fault, n. use of neut. of delictus (ptp. of delinquere to do wrong; see DELINQUENCY), equiv. to delic fail +… …   Universalium

  • MONEYLENDING — The Religious Context BIBLICAL PERIOD Deuteronomy 23:20–21 states: You shall not lend on interest to your brother, interest of food or money or anything on which interest can be charged. You may charge interest to a foreigner, but not to your… …   Encyclopedia of Judaism

  • Damnation — For other uses, see Damnation (album), Damn (disambiguation), and Damned (disambiguation). Goddamned redirects here. For the Jay Brannan album, see Goddamned (album). Damnation (from Latin damnatio) is the concept of everlasting divine punishment …   Wikipedia

  • Delict (Scots law) — Delict in Scots Law is, amongst other things, the responsibility to make reparation caused by breach of a duty of care or, arguably, the duty to refrain from committing such breaches. The equivalent in English law and other common law… …   Wikipedia

  • Roman conquest of Hispania — This article is part of the series on: Military of ancient Rome (portal) 753 BC – AD 476 Structural history Roman army (unit types and ranks …   Wikipedia

  • Adages juridiques — Jargon juridique Le jargon juridique est un pseudo langage propre aux représentants des professions gravitant autour du droit. Il s agit surtout d expressions, d adages en latin ainsi que des abréviations (pour ces dernières, voir l article… …   Wikipédia en Français

  • Ex aequo et bono — Jargon juridique Le jargon juridique est un pseudo langage propre aux représentants des professions gravitant autour du droit. Il s agit surtout d expressions, d adages en latin ainsi que des abréviations (pour ces dernières, voir l article… …   Wikipédia en Français

  • Jargon Juridique — Le jargon juridique est un pseudo langage propre aux représentants des professions gravitant autour du droit. Il s agit surtout d expressions, d adages en latin ainsi que des abréviations (pour ces dernières, voir l article « Abréviations en …   Wikipédia en Français

  • Jargon juridique — Le jargon juridique est un pseudo langage propre aux représentants des professions gravitant autour du droit. Il s agit surtout d expressions, d adages en latin ainsi que des abréviations (pour ces dernières, voir l article « Abréviations en …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»